Nhóm thuốc ức chế Alpha Glucosidase trong điều trị đái tháo đường

Nhóm thuốc ức chế Alpha Glucosidase là một nhóm thuốc được sử dụng phổ biến trong điều trị đái tháo đường giúp làm chậm hấp thu đường ở ruột non và làm giảm nồng độ đường huyết sau ăn. Acarbose và miglitol là 2 thuốc trong nhóm này được sử dụng ở nhiều nơi trên thế giới hiện nay. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về 2 thuốc trên ở bài viết này nhé:

Cơ chế tác dụng của nhóm thuốc ức chế alpha glucosidase

Đúng như tên gọi, cơ chế tác dụng chính của nhóm thuốc điều trị tiểu đường này là ức chế enzyme alpha glucosidase ở niêm mạc ruột non:

+ Những enzyme alpha glucosidase bao gồm: sucrose, maltase, isomaltase và gluocoamylase. Chúng có vai trò chính là tiêu hóa các chất đường bột (carbohydrat) để chuyển thành dạng đường đơn glucose dễ dàng hấp thu vào máu qua niêm mạc ruột. 

+ Các thuốc sẽ làm giảm hoạt động của các enzyme này và làm chậm quá trình phân giải đường, làm chậm hấp thu đường tại ruột. Từ đó sẽ làm giảm được nồng độ đường huyết sau khi ăn.

Acarbose và miglitol có ái tính khác nhau với mỗi loại enzyme.:

+ Miglitol không có hiệu quả ức chế đối với lactase, trong khi acarbose có khả năng ức chế nhưng cũng chỉ có khoảng 10%. Do đó cả 2 thuốc đều không ảnh hưởng nhiều đến sự hấp thu đường lactose.

+ Acarbose còn gây ức chế enzyme amylase của tụy, miglitol thì không. 

Sự hấp thu, chuyển hóa và đào thải của thuốc trong cơ thể

Sau khi uống, acarbose được hấp thu rất ít qua ruột non nên được đào thải chủ yếu qua phân và 1 lượng rất nhỏ qua thận. Quá trình chuyển hóa của acarbose xảy ra hoàn toàn tại niêm mạc ruột. Các vi khuẩn tại ruột và các enzyme tiêu hóa có thể chuyển hóa acarbose thành 13 sản phẩm chuyển hóa khác nhau và chỉ có 1 chất là có hoạt tính ức chế alpha glucosidase. 

Không giống với acarbose, miglitol hấp thu rất nhiều tại niêm mạc ruột non thông qua cơ chế vận chuyển chủ động có giới hạn về tốc độ. Do đó cả hoạt tính sinh học và thời gian tác dụng của thuốc đều bị ảnh hưởng bởi liều lượng thuốc sử dụng.

Lượng miglitol hấp thu sẽ được đào thải không đổi qua thận, lượng thuốc không được hấp thu sẽ đào thải qua phân. 

Liều lượng sử dụng thuốc

Việc điều trị đái tháo đường phải tùy thuộc vào từng bệnh nhân cụ thể thì mới đạt được mục tiêu kiểm soát glucose máu tối ưu mà ít tác dụng phụ nhất. 

Tần suất gặp tác dụng phụ sẽ giảm đi đáng kể nếu bệnh nhân khởi đầu bằng liều thấp, sau đó điều chỉnh liều từ từ để đạt đến liều điều trị. Nhóm thuốc ức chế alpha glucosidase nên được uống ngay sau miếng cơm đầu tiên.

Với acarbose nhiều bệnh nhân khởi đầu bằng liều 25 mg mỗi ngày trong 2 tuần, sau đó tăng lên 25 mg x 2 lần/ngày trong 2 tuần tiếp và sau đó là 25 mg x 3 lần/ngày. Khi bệnh nhân đã thích nghi rồi thì có thể tăng liều thuốc lên 50 mg x3 lần/ngày mỗi 4-8 tuần tùy thuộc vào chỉ số đường huyết sau ăn 1 giờ, chỉ số HbA1c hay tác dụng phụ của thuốc.

Còn với miglitol thì phác đồ điều chỉnh liều là 25 mg x 3 lần/ngày trong 4-8 tuần, sau đó là 50 mg x 3 lần/ngày trong 3 tháng. Trường hợp bệnh nhân không đáp ứng với miglitol hay người có khả năng dung nạp với liều cao hơn thì có thể tăng liều lên 100 mg x 3 lần/ngày.

Ưu điểm của nhóm thuốc trong điều trị đái tháo đường

Acarbose và miglitol là 2 thuốc đã được FDA Hoa Kỳ công nhận trong đơn trị liệu đái tháo đường type 2 nếu như bệnh nhân không kiểm soát tốt được nồng độ đường huyết bằng phương pháp thay đổi lối sống đơn thuần.

Đã có hơn 200 thử nghiệm lâm sàng trên thế giới được tiến  hành để đánh giá hiệu quả điều trị của acarbose: giảm HbA1c khoảng 0,5-0,7%, đường huyết sau ăn giảm được 40-50 mg/dl (2,2-2,8 mmol/l) và đường huyết lúc đói giảm được 25-30 mg/dl (1,4-1,7 mmol/l)

Nghiên cứu thử nghiệm đối với miglitol cho thấy HbA1c giảm được ít hơn acarbose nhưng đường huyết sau ăn lại giảm được nhiều hơn.

Hiệu quả của 2 thuốc này được các chuyên gia đánh giá là tương đương nhau. Tuy nhiên chưa có 1 thử nghiệm lâm sàng nào so sánh nên rất khó để rút ra được ưu điểm của thuốc này so với thuốc kia. 

Tác dụng phụ của thuốc

Tác dụng phụ của thuốc nằm ở chính cơ chế tác dụng của thuốc. Cả acarbose và miglitol đều phát huy tác dụng ngay tại ruột non, ức chế sự tiêu hóa của chất đường bột, do vậy 1 lượng lớn các chất này sẽ không được hấp thu mà chuyển xuống đại tràng. Vi khuẩn ở đại tràng sẽ phân hủy chất đường bột sinh ra hơi, tạo nên cảm giác chướng hơi, đau bụng, khó tiêu và tiêu chảy. 

Tác dụng phụ trên đường tiêu hóa là tác dụng phụ hay gặp nhất của nhóm thuốc này. Tuy nhiên các triệu chứng này thường chỉ thoáng qua, sau đó vài tuần hệ enzyme tiêu hóa ở ruột sẽ được tái phân bố lại và các tác dụng phụ sẽ mất đi. 

Ngoài ra tăng men gan cũng là 1 tác dụng phụ thường thấy khi dùng thuốc acarbose. Thử nghiệm dùng acarbose với liều 200-300 mg có thể gây tăng men gan, khi ngừng thuốc thì men gan lại trở về bình thường.

Do đó các chuyên gia khuyến cáo bệnh nhân dùng acarbose nên được kiểm tra chức năng gan sau mỗi 3 tháng trong suốt năm đầu tiên  điều trị và kiểm tra định kỳ trong những năm tiếp theo. Nếu xuất hiện tăng men gan thì nên giảm liều hoặc ngừng thuốc.

Những thận trọng khi sử dụng thuốc

Bản thân nhóm thuốc điều trị đái tháo đường này không gây hạ glucose máu, tuy nhiên nếu kết hợp với sulfonylureas hoặc insulin thì hiện tượng hạ đường huyết vẫn có thể xảy ra. Do cơ chế ức chế sự hấp thu carbohydrat ở ruột nên nếu hạ đường huyết thì bệnh nhân nên sử dụng các viên đường glucose thay vì ăn thức ăn chứa tinh bột hay carbohydrat.

Miglitol được đào thải chủ yếu qua thận nên ở những bệnh nhân có rối loạn chức năng thận thường gây ra hiện tượng tích lũy thuốc. Do đó không nên chỉ định thuốc này cho bệnh nhân bị suy thân từ trung bình đến nặng.

Mặc dù không được chuyển hóa qua gan nhưng acarbose có thể làm tăng men gan, vì vậy không nên dùng cho bệnh nhân bị xơ gan.

Cả hai thuốc acarbose và miglitol đều được bài tiết qua sữa mẹ với lượng nhỏ nên không được chỉ định cho phụ nữ đang cho con bú.

Thuốc nhóm  ức chế alpha glucosidase bị chống chỉ định trong những trường hợp sau:

+ Nhiễm toan ceton

+ Bệnh lý đường tiêu hóa như: bệnh viêm ruột, viêm loét đại tràng, bán tắc ruột, bệnh đường ruột mạn tính hay những bệnh lý có tăng tạo hơi trong đường ruột.

+ Người nhạy cảm với thuốc hay các tá dược.

Đó là những kiến thức căn bản và quan trọng về nhóm  thuốc ức chế alpha glucosidase trong điều trị bệnh tiểu đường. Nếu như còn có bất cứ thắc mắc gì liên quan đến căn bệnh này, mọi người có thể liên hệ đến tổng đài tư vấn miễn phí 0243.766.2222 để được các chuyên gia giải đáp.