Mỡ máu cao gấp 37 lần dù không béo phì

   Trong suy nghĩ của nhiều người, thân hình gầy đồng nghĩa với việc không có nguy cơ mắc các bệnh chuyển hóa, đặc biệt là mỡ máu cao. Tuy nhiên, thực tế lại cho thấy điều ngược lại. Một trường hợp đáng chú ý tại Phú Thọ gần đây đã khiến nhiều người giật mình: một phụ nữ có cân nặng hoàn toàn bình thường lại được chẩn đoán mỡ máu cao gấp 37 lần mức cho phép và phải nhập viện cấp cứu vì viêm tụy cấp.

   Vì sao điều này xảy ra? Làm thế nào để phát hiện và phòng ngừa kịp thời? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp lời giải đáp từ cả góc nhìn khoa học và thực tiễn.

Mỡ máu cao gấp 37 lần ở người gầy: Cảnh báo không thể bỏ qua

   Chị N.T.H, 37 tuổi, cao 1m50, nặng 45kg, được chuyển đến Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ trong tình trạng đau bụng dữ dội kèm theo buồn nôn và mệt mỏi. Sau khi làm các xét nghiệm cần thiết, các bác sĩ phát hiện chỉ số triglyceride trong máu của chị lên đến 5.550 mg/dL – cao gấp 37 lần mức giới hạn bình thường (dưới 150 mg/dL).

   Không chỉ vậy, men tụy trong máu của bệnh nhân cũng tăng gấp 2,5 lần so với ngưỡng an toàn. Huyết tương của chị có màu trắng đục như sữa – một dấu hiệu đặc trưng của rối loạn mỡ máu nghiêm trọng. Dựa vào kết quả xét nghiệm và biểu hiện lâm sàng, bác sĩ chẩn đoán chị H. bị viêm tụy cấp do tăng triglyceride – một biến chứng nguy hiểm có thể đe dọa tính mạng nếu không được xử lý kịp thời.

   Ngay lập tức, chị được điều trị tích cực với các biện pháp bao gồm: thay huyết tương để loại bỏ bớt mỡ trong máu, truyền dịch để hỗ trợ chức năng cơ thể, dùng insulin để ổn định chuyển hóa, kết hợp với thuốc kháng sinh và thuốc giảm tiết dịch tụy nhằm kiểm soát viêm. Sau 5 ngày điều trị liên tục tại bệnh viện, tình trạng của bệnh nhân đã dần ổn định và các chỉ số trở về mức an toàn.

   Trường hợp của chị H. là minh chứng rõ ràng cho thấy: gầy không đồng nghĩa với khỏe mạnh. Dù không thừa cân, mỡ vẫn có thể tích tụ âm thầm trong cơ thể – đặc biệt là tại gan và các cơ quan nội tạng – và gây ra những biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời.

Vì sao người gầy vẫn bị mỡ máu cao?

Gầy nhưng có nhiều mỡ nội tạng

   Nhiều người tuy nhìn bên ngoài gầy, chỉ số cân nặng (BMI) vẫn bình thường, nhưng lại tích tụ mỡ ở các cơ quan bên trong như gan, tim, ruột. Tình trạng này được gọi là "gầy nhưng béo bên trong" (TOFI) hoặc MONW – tức là gầy nhưng cơ thể có dấu hiệu rối loạn chuyển hóa như người béo.

   Theo nghiên cứu, hơn 30% người có BMI bình thường vẫn có lượng mỡ nội tạng cao, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và rối loạn mỡ máu.

Gan phải hoạt động quá sức

   Khi trong cơ thể có quá nhiều mỡ nội tạng, gan sẽ phải sản xuất thêm một loại chất béo gọi là VLDL (mang theo nhiều triglyceride – một dạng mỡ máu). Quá trình này khiến lượng triglyceride và cholesterol xấu (LDL) trong máu tăng lên, đồng thời làm giảm cholesterol tốt (HDL).

   Viện Y học Quốc gia Hoa Kỳ (NIH) cảnh báo rằng ở người gầy, tình trạng này thường âm thầm và dễ bị bỏ qua cho đến khi xảy ra biến chứng.

Di truyền từ gia đình

   Một số người tuy gầy nhưng lại mang các gen di truyền khiến cơ thể xử lý chất béo không hiệu quả. Những gen này, như LPL, APOA5, CETP, có thể làm tăng nguy cơ tích tụ mỡ trong máu ngay cả khi ăn uống bình thường. Nghiên cứu chỉ ra rằng người mang các gen này có khả năng bị rối loạn mỡ máu cao gấp 2–3 lần so với người không mang.

Ít vận động

   Người gầy thường có suy nghĩ rằng mình không cần tập thể dục vì không cần giảm cân. Tuy nhiên, việc không vận động khiến mỡ trong máu không được đốt cháy, tích tụ lâu dài và gây rối loạn mỡ máu. WHO khuyến cáo mỗi người trưởng thành nên hoạt động thể lực ít nhất 150 phút mỗi tuần để bảo vệ sức khỏe chuyển hóa.

Lối sống ít vận động dễ gây tích tụ mỡ máu.

Căng thẳng và thiếu ngủ kéo dài

   Stress làm tăng nồng độ hormone cortisol – loại hormone khiến cơ thể tích trữ mỡ, đặc biệt là mỡ nội tạng. Ngoài ra, mỡ nội tạng có thể tiết ra các chất gây viêm như TNF-α, IL-6, ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa và tăng nguy cơ mỡ máu cao.

Phải làm gì để phòng ngừa bệnh lý mỡ máu

   Hiểu rõ rằng người gầy vẫn có thể mắc rối loạn mỡ máu là điều quan trọng, nhưng quan trọng hơn là chúng ta cần biết cách phòng ngừa. Dưới đây là những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để bảo vệ sức khỏe mạch máu và chuyển hóa, đặc biệt dành cho những ai có vóc dáng nhỏ nhắn nhưng muốn duy trì cơ thể khỏe mạnh từ bên trong.

Khám sức khỏe định kỳ

   Việc kiểm tra sức khỏe đều đặn là cách hiệu quả để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường trong cơ thể, đặc biệt là các chỉ số liên quan đến mỡ máu. Điều này càng quan trọng hơn đối với những người có lối sống ít vận động, chế độ ăn uống thiếu lành mạnh hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch, đột quỵ.

Ăn uống khoa học, lành mạnh

   Chế độ ăn uống đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát mỡ máu. Bạn nên:

• Nên ưu tiên thực phẩm giàu chất béo tốt như cá béo (cá hồi, cá thu), rau xanh, dầu ô liu, hạt và ngũ cốc nguyên cám.
• Hạn chế thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa và đường tinh luyện như đồ chiên rán, nội tạng, nước ngọt, bánh kẹo công nghiệp.

   Việc ăn uống hợp lý không chỉ giúp kiểm soát mỡ máu mà còn bảo vệ gan và tim mạch.

Tập thể dục đều đặn

• Duy trì tập thể dục hằng ngày để tăng cường chuyển hóa và đốt cháy mỡ thừa trong máu. Tập thể dục đều đặn giúp tăng cholesterol tốt (HDL), giảm cholesterol xấu (LDL) và hạ triglyceride.
• Nên tập ít nhất 30 phút mỗi ngày với các bài vận động vừa sức như đi bộ nhanh, yoga, đạp xe hoặc aerobic.

Ngủ đủ và kiểm soát căng thẳng

   Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa hormone và chuyển hóa chất béo. Người trưởng thành nên ngủ từ 7–8 giờ mỗi ngày.

   Bên cạnh đó, việc kiểm soát stress cũng rất cần thiết vì căng thẳng kéo dài có thể làm tăng hormone cortisol – một yếu tố góp phần tích tụ mỡ nội tạng. Hạn chế dùng thiết bị điện tử trước giờ ngủ và nên áp dụng các biện pháp thư giãn như hít thở sâu, thiền định hoặc đọc sách nhẹ nhàng.

Hạn chế rượu, bia và đường

   Rượu bia có thể làm tăng sản xuất triglyceride trong gan, đặc biệt nếu tiêu thụ với tần suất cao. Bạn nên giới hạn việc uống rượu ở mức dưới 2 ly mỗi tuần. Đồng thời, cần tránh các loại đồ uống nhiều đường và luôn đọc kỹ nhãn thực phẩm để nhận diện và tránh các loại "đường ẩn" có thể làm tăng mỡ máu một cách âm thầm.

   Mỡ máu cao không chừa bất kỳ ai, kể cả những người có vóc dáng nhỏ nhắn. Vì vậy, thay vì chủ quan, mỗi người nên chủ động bảo vệ mình bằng cách thăm khám định kỳ, ăn uống điều độ, tập luyện đều đặn và quan tâm nhiều hơn đến các dấu hiệu chuyển hóa bên trong cơ thể. Đừng đợi có dấu hiệu mới lo chữa trị – sức khỏe là thứ quý giá nhất, và phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh.