Bí mật sống thọ của người phụ nữ 117 tuổi: “Ruột trẻ” hơn tuổi thật 40 năm

   Ở tuổi 117, khi phần lớn cơ quan trong cơ thể con người đã suy giảm mạnh, hệ vi sinh đường ruột của bà María Branyas Morera – người từng giữ danh hiệu sống thọ nhất thế giới – vẫn hoạt động khỏe mạnh như thể của một người 70 tuổi.

   Nghiên cứu công bố trên Cell Reports Medicine (10/2025) đã tiết lộ: hệ vi sinh đường ruột của bà đặc biệt đến mức có thể thách thức quy luật lão hoá – và đó có thể chính là chìa khóa giúp con người sống lâu mà vẫn khỏe.

Bà María Branyas Morera - một trong những người thọ nhất thế giới.

Nghiên cứu về trường hợp của bà María Branyas Morera

   Sinh năm 1907 tại San Francisco (Mỹ) và mất tại Catalonia (Tây Ban Nha) năm 2024, bà María Branyas Morera là một trong những người hiếm hoi sống qua ba thế kỷ.

   Ở tuổi hơn 115, bà vẫn tỉnh táo, ăn uống tốt và chưa từng mắc bệnh mạn tính nghiêm trọng. Chính sự “bền bỉ phi lý” này khiến giới khoa học tò mò: cơ thể bà đã chống lại thời gian bằng cách nào?

   Một nhóm nghiên cứu do Giáo sư Manel Esteller, Viện trưởng Viện Sinh học Josep Carreras (Barcelona), đã tiến hành phân tích đa tầng sinh học (multi-omics) – tức là giải mã cơ thể ở mọi cấp độ: gen di truyền, biểu sinh, chuyển hoá, miễn dịch và đặc biệt là hệ vi sinh đường ruột.

   Đây là lần đầu tiên trong lịch sử y học, cơ thể của một người sống trên 110 tuổi được phân tích toàn diện đến vậy.

   Kết quả khiến cả giới khoa học bất ngờ: “Ruột 117 tuổi, nhưng hệ vi sinh vật chỉ như 70 tuổi”

   Phân tích hơn 1.000 loài vi sinh vật trong ruột bà cho thấy:

• Độ đa dạng sinh học cực cao – gần gấp đôi người cùng tuổi: Ở người trên 90, hệ vi sinh đường ruột thường nghèo nàn do thuốc men, dinh dưỡng và bệnh tật; nhưng trong ruột bà María, hệ vi sinh vẫn phong phú như một “khu rừng nguyên sinh”.
• Tỷ lệ Bifidobacterium cao bất thường: Đây là nhóm vi khuẩn giúp tiêu hóa chất xơ, tạo vitamin nhóm B và giảm viêm. Ở người cao tuổi, nhóm này thường biến mất, còn trong ruột bà chiếm tới 6% tổng lượng vi khuẩn – mức hiếm gặp ngay cả ở người trung niên.
• Vi khuẩn gây viêm gần như không tồn tại: Các dòng Proteobacteria và Clostridium difficile – nguyên nhân chính gây viêm ruột – hầu như biến mất hoàn toàn.
• Hoạt động chuyển hoá vẫn mạnh mẽ: Các vi khuẩn trong ruột bà vẫn sản xuất dồi dào các axit béo chuỗi ngắn (như butyrate) – nguồn năng lượng giúp duy trì sức khỏe tế bào ruột và giảm viêm toàn thân.

   Đối chiếu với dữ liệu hàng nghìn người cao tuổi khác, nhóm nghiên cứu xác định “tuổi ruột” của bà chỉ khoảng 70 – 80, tức là trẻ hơn tuổi thật hơn 40 năm.

“Nếu không biết tuổi của người cho mẫu, ai cũng sẽ nghĩ đó là hệ vi sinh của một phụ nữ 70 tuổi khỏe mạnh.” -  Giáo sư Manel Esteller chia sẻ trên Tạp chí Nature News, 2025.

   Đây là trường hợp đầu tiên được ghi nhận có sự “tách biệt hoàn toàn giữa tuổi thật và tuổi vi sinh” – một minh chứng rằng lão hoá có thể được làm chậm từ bên trong ruột.

Vai trò của hệ vi sinh đường ruột - “bộ não thứ hai” trong tuổi thọ

   Các nhà khoa học gọi hệ vi sinh đường ruột là “bộ não thứ hai” vì nơi đây chứa hơn 100 triệu tế bào thần kinh – nhiều hơn cả trong tủy sống – cùng hơn 100 nghìn tỉ vi sinh vật hoạt động ngày đêm.

   Tất cả kết nối với não thật thông qua trục ruột – não (gut–brain axis), ảnh hưởng tới cảm xúc, giấc ngủ, miễn dịch và tuổi thọ.

Ruột – trung tâm điều phối sức khỏe toàn thân

   Hệ vi sinh đường ruột không chỉ tiêu hóa thức ăn mà còn đảm nhận nhiều vai trò nền tảng:

• Tạo năng lượng và vitamin: Vi khuẩn lên men chất xơ, sinh ra vitamin B, K và axit béo chuỗi ngắn (SCFA) giúp tế bào ruột khỏe mạnh.
• Điều tiết miễn dịch: Giữ thăng bằng giữa phản ứng bảo vệ và phản ứng viêm, ngăn cơ thể tự “đốt cháy” chính mình.
• Ảnh hưởng thần kinh – cảm xúc: Nhiều vi khuẩn sản xuất serotonin, dopamine – các “phân tử hạnh phúc” giúp ổn định tâm trạng.

   Khi hệ vi sinh đa dạng và cân bằng, toàn bộ cơ thể hoạt động hài hòa. Ngược lại, mất cân bằng vi sinh (dysbiosis) khiến viêm mạn tính lan rộng, mở đường cho hàng loạt bệnh tuổi già: tim mạch, tiểu đường, Alzheimer, trầm cảm.

Hệ vi sinh đường ruột được coi là bộ não thứ 2 của cơ thể.

“Tuổi ruột” – thước đo mới của lão hoá

   Từ trường hợp bà María, các chuyên gia đã đề xuất khái niệm “tuổi ruột” (gut age) – thước đo mức độ trẻ hay già của hệ vi sinh vật đường ruột. Khác với tuổi sinh học tổng thể, “tuổi ruột” phản ánh chính xác tình trạng nội môi: độ phong phú vi khuẩn, khả năng chống viêm và hiệu quả chuyển hoá.

   Ở bà María, “tuổi ruột” ước tính thấp hơn tuổi thật khoảng bốn thập kỷ – mức chênh lệch chưa từng được ghi nhận. Giáo sư Esteller gọi đây là “hiện tượng tách đôi tuổi sinh học”: cơ thể có thể già, nhưng ruột và hệ vi sinh bên trong vẫn trẻ nếu được nuôi dưỡng đúng cách.

   Khám phá này mở ra hướng tiếp cận mới: chống lão hoá không chỉ bằng gene hay thuốc, mà bằng việc duy trì một hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh.

Cách duy trì “ruột trẻ” – bài học từ bà María Branyas Morera

   Điều khiến nghiên cứu này có sức lan tỏa không nằm ở con số 117, mà ở cách bà duy trì sức khỏe ruột suốt hơn một thế kỷ. Không chế độ cực đoan, không công nghệ sinh học – chỉ là những thói quen giản dị, đúng đắn và bền bỉ.

Ăn uống kiểu Địa Trung Hải

  Bà María duy trì chế độ ăn giàu rau xanh, trái cây, đậu, cá, ngũ cốc nguyên hạt, dầu ô liu, và rất ít thịt đỏ. Đây là mô hình ăn uống được WHO và Harvard xem là “chuẩn vàng” cho sức khỏe tim mạch và hệ vi sinh.

   Chế độ này giàu chất xơ và polyphenol – thức ăn yêu thích của lợi khuẩn. Khi được nuôi dưỡng đầy đủ, chúng lên men tạo axit béo chuỗi ngắn (SCFA), giúp giảm viêm, điều hòa năng lượng và bảo vệ tế bào ruột.

   Các mẫu phân của bà thể hiện chính xác dấu ấn của chế độ ăn này: nhiều vi khuẩn tiêu hóa chất xơ và sản xuất SCFA – nền tảng của “ruột trẻ”.

Minh họa chế độ ăn Địa Trung Hải.

 Sữa chua – thói quen nhỏ, hiệu quả lớn

   Trong suốt nhiều thập kỷ, bà ăn 2–3 hũ sữa chua mỗi ngày. Sữa chua là nguồn men vi sinh sống (probiotic) dồi dào, chứa chính những dòng vi khuẩn mà nhóm nghiên cứu phát hiện trong ruột bà: Bifidobacterium và Lactobacillus.

   Những vi khuẩn này giúp tăng hàng rào bảo vệ ruột, ức chế vi khuẩn có hại, hỗ trợ tiêu hoá và hấp thu dinh dưỡng.

   Nghiên cứu của Đại học Cambridge (2024) cho thấy, người ăn sữa chua thường xuyên có độ đa dạng vi sinh cao hơn 25%, đồng thời giảm các chỉ dấu viêm trong máu.

   Thói quen nhỏ bé ấy, với bà María, chính là liệu pháp probiotic tự nhiên giúp duy trì “tuổi ruột” trẻ suốt hơn nửa thế kỷ.

Giấc ngủ, vận động và tinh thần lạc quan

   Bà gần như không uống rượu, không hút thuốc, ngủ sớm, dậy sớm và thường đi bộ quanh khu nhà dưỡng lão. Vận động nhẹ và ngủ đủ giúp ổn định trục ruột – não, giảm hormone căng thẳng (cortisol) – yếu tố gây rối loạn ruột.

   Bà còn giữ cho mình tinh thần tích cực, ít giận dữ. “Tôi không giận ai, không ganh ghét, và luôn ăn sữa chua mỗi ngày.” - Bà María Branyas Morera chia sẻ tại phỏng vấn năm 2023.

   Các phân tích sinh học xác nhận: mức cytokine gây viêm trong máu bà thấp tương đương người trung niên, minh chứng cho mối liên hệ giữa tâm trạng và sức khỏe vi sinh đường ruột.

Bài học thực hành – nuôi ruột để sống lâu khoẻ

   Trường hợp của bà María chứng minh rằng tuổi ruột có thể trẻ hơn tuổi thật, nếu ta nuôi dưỡng nó đúng cách. Từ đó, các chuyên gia rút ra năm nguyên tắc vàng giúp duy trì hệ vi sinh khỏe mạnh:

• Ăn nhiều thực vật, ít thịt đỏ.
• Bổ sung thực phẩm lên men (sữa chua, kimchi, kefir).
• Hạn chế đường tinh luyện, rượu và đồ chế biến sẵn.
• Duy trì vận động nhẹ, ngủ đủ, sống điều độ.
• Giữ tinh thần vui vẻ, giảm căng thẳng kéo dài.

   Những lựa chọn nhỏ này, duy trì bền bỉ, chính là cách hiệu quả nhất để làm chậm quá trình lão hoá từ bên trong.

   Câu chuyện của bà María Branyas Morera không phải là huyền thoại, mà là minh chứng khoa học cho sức mạnh của cơ thể khi được nuôi dưỡng đúng cách. Tuổi thọ không chỉ được viết trong gene, mà còn được “trồng” trong ruột.

   Một hệ vi sinh khoẻ mạnh có thể giúp cơ thể trẻ hơn hàng chục năm – và điều tuyệt vời là: ta hoàn toàn có thể bắt đầu nuôi dưỡng nó, ngay hôm nay, bằng những thói quen bình dị nhất.