TikTok: Khi mạng xã hội muốn trở thành "liệu pháp hỗ trợ tinh thần"

   TikTok – nền tảng mạng xã hội nổi bật toàn cầu – đang trở thành đề tài gây tranh cãi khi ngày càng nhiều chuyên gia tâm lý lo ngại về ảnh hưởng của nó đến sức khỏe tinh thần người dùng, đặc biệt là giới trẻ. Trước những chỉ trích, TikTok đã triển khai một loạt chính sách và tính năng mới nhằm cải thiện trải nghiệm và hỗ trợ tâm lý người sử dụng. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về thực trạng, nỗ lực của TikTok và cách sử dụng mạng xã hội này một cách lành mạnh.

TikTok phát triển các tính năng hỗ trợ sức khỏe tinh thần người sử dụng.

Tác động của TikTok đến sức khỏe tinh thần người dùng

    TikTok mang đến nhiều trải nghiệm đa dạng, và chính điều đó khiến ảnh hưởng của nó đối với tâm lý người dùng có hai mặt rõ rệt.

Tác động tích cực:

• Giảm stress: Nhiều người dùng chia sẻ TikTok giúp họ cải thiện tâm trạng nhờ những video hài hước, động viên, hoặc thiền.
• Kết nối cộng đồng: TikTok tạo điều kiện cho những người có vấn đề sức khỏe tinh thần kể chia sẻ và tìm sự đồng cảm.
• Lan tỏa thông tin hữu ích: Nếu được lựa chọn và kiểm duyệt tốt, TikTok có thể trở thành kênh giáo dục về sức khỏe tinh thần.

Tác động tiêu cực:

• Lan truyền thông tin sai lệch: Một nghiên cứu của Center for Countering Digital Hate (CCDH) cho thấy hơn 50% video có nội dung liên quan đến sức khỏe tinh thần trên TikTok chứa thông tin không chính xác hoặc gây hiểu nhầm. Ví dụ, nhiều video lan truyền mẹo tự chữa trầm cảm, lo âu hay rối loạn lưỡng cực mà không có cơ sở khoa học, khiến người xem dễ rơi vào trạng thái tự chẩn đoán và tự điều trị sai cách. Điều này đặc biệt nguy hiểm với thanh thiếu niên - nhóm đang trong giai đoạn phát triển tâm lý và dễ bị ảnh hưởng từ nội dung mạng xã hội.
• “Doomscrolling" – Lướt vô thức: Với cơ chế video ngắn, liên tục, được cá nhân hóa theo sở thích, TikTok khiến người dùng khó dừng lại. Nhiều người cho biết họ có thể lướt hàng giờ mà không nhận ra thời gian trôi qua, dẫn đến rối loạn giấc ngủ, mệt mỏi, giảm hiệu suất học tập và làm việc. Hành vi này cũng được liên kết với triệu chứng trầm cảm và lo âu gia tăng.
• Tác động tiêu chuẩn xã hội ảo: Các xu hướng như #WhatIEatInADay, #BodyCheck hay #GlowUpChallenge vô tình áp đặt chuẩn mực ngoại hình không thực tế. Người xem dễ so sánh bản thân với hình ảnh đã qua chỉnh sửa hoặc thể hiện một phần không toàn diện của cuộc sống người khác, từ đó nảy sinh mặc cảm, tự ti, thậm chí rối loạn ăn uống hoặc hành vi tiêu cực khác.
• Tồn tại nội dung kém lành mạnh: Dù TikTok đã chủ động cấm hoặc hạn chế các hashtag như #SkinnyTok, nội dung độc hại vẫn len lỏi qua các hình thức tinh vi hơn: sử dụng biểu tượng thay chữ, hashtag biến thể, hoặc ngụy trang dưới video truyền cảm hứng. Điều này đặt ra thách thức cho cả người dùng lẫn hệ thống kiểm duyệt trong việc nhận diện và xử lý kịp thời.

Các filter làm đẹp trên TikTok có thể dẫn đến “Bật filter - Tắt tự tin”. 

Những tính năng hỗ trợ sức khỏe tinh thần trên TikTok – Ưu và nhược điểm

Thiền hướng dẫn sau 10 giờ tối

   Khi người dùng dưới 18 tuổi sử dụng TikTok sau 22h, màn hình sẽ hiển thị đoạn thiền ngắn để thư giãn. Theo TikTok, 98% người dùng tiếp tục dùng tính năng này sau khi thử.

• Ưu điểm: Hỗ trợ thói quen sinh hoạt lành mạnh, giảm nguy cơ căng thẳng, tắc nghẽn tâm trí.
• Nhược điểm: Có thể bị lờ đi nếu người dùng bỏ qua nhắc nhở hoặc vô hiệu hóa.

Bộ lọc từ khóa và quản lý chủ đề

   Tính năng này cho phép chặn tới 200 từ khóa liên quan tới các nội dung nhạy cảm như “stress”, “chia tay”, “ăn kiêng”... AI của TikTok tự động nhận diện biến thể.

• Ưu điểm: Tăng tự do kiểm soát trải nghiệm, giảm khả năng tiếp xúc với nội dung gây mệt mỏi tinh thần.
• Nhược điểm: AI chưa hoàn hảo, người dùng phải tự nhập từ và cập nhật thường xuyên.

Family Pairing – Tính năng dành cho gia đình

   Tính năng này cho phép cha mẹ giám sát tài khoản con, quản lý thời gian, nội dung, bật tối đa bộ lọc.

• Ưu điểm: Tăng tính đồng hành giữa phụ huynh và con cái.
• Nhược điểm: Có thể tác dụng ngược nếu áp đặt mà không giải thích rõ lý do.

Quỹ hỗ trợ sức khỏe tinh thần

   TikTok tài trợ 2,3 triệu USD dạng tín dụng quảng cáo cho 31 tổ chức phi lợi nhuận về sức khỏe tinh thần tại 22 quốc gia.

• Ưu điểm: Tăng truy cập và lan tỏa nội dung đáng tin cậy.
• Nhược điểm: Chỉ hữu hiệu khi người dùng tích cực tìm hiểu.

Lưu ý khi sử dụng TikTok – Công cụ không thay thế thói quen

    Việc TikTok bổ sung các tính năng hỗ trợ sức khỏe tinh thần là bước tiến đáng ghi nhận. Tuy nhiên, người dùng cần hiểu rằng, những công cụ như thiền buổi tối, bộ lọc nội dung hay Family Pairing không thể thay thế ý chí cá nhân. Người dùng cần chủ động nhận diện ranh giới giữa việc giải trí hợp lý và lạm dụng TikTok như một cách thoát khỏi thực tại.

   Để bảo vệ sức khỏe tâm thần một cách bền vững, quan trọng nhất là hình thành thói quen sử dụng lành mạnh, chủ động và có nhận thức rõ ràng, như:

• Tự thiết lập nguyên tắc sử dụng: Hãy giới hạn thời gian sử dụng TikTok mỗi ngày (ví dụ không quá 60–90 phút), đặt lịch trình rõ ràng và tránh dùng TikTok trước giờ ngủ hoặc khi đang trong trạng thái mệt mỏi, căng thẳng.
• Xây dựng môi trường số tích cực: Hãy theo dõi những tài khoản mang lại năng lượng tích cực, nội dung có giá trị giáo dục hoặc truyền cảm hứng. Đồng thời, sử dụng bộ lọc từ khóa để loại bỏ các nội dung có thể gây kích hoạt cảm xúc tiêu cực.
• Tăng cường kết nối thật: Đừng để TikTok thay thế hoàn toàn các mối quan hệ ngoài đời. Chia sẻ những điều học được trên nền tảng này với người thân, bạn bè để có góc nhìn khách quan và giảm cảm giác cô lập.
• Chủ động phản biện thông tin: Không nên tin ngay vào những video chia sẻ về tâm lý, chữa bệnh hoặc truyền động lực trên TikTok nếu không có kiểm chứng. Hãy kiểm tra nguồn gốc, tham khảo từ các chuyên gia thật sự và biết cách nói không với thông tin sai lệch.

Đừng để TikTok thay thế hoàn toàn các mối quan hệ ngoài đời.

Cuộc sống ngoài kia vẫn đang diễn ra – thật đẹp, thật sống động và đầy ắp điều đáng để ta cảm nhận bằng tất cả giác quan, chứ không chỉ bằng ngón tay lướt màn hình. Nếu hôm nay bạn ngẩng đầu lên khỏi điện thoại một chút, có thể bạn sẽ thấy nụ cười của con trẻ, ánh mắt lo lắng mà trìu mến của cha mẹ, hay chỉ đơn giản là sắc trời đang chuyển màu sau một cơn mưa.

Hãy cho mình một khoảng lặng, để sống chậm lại – để được thật sự sống. Đặt điện thoại xuống, bạn sẽ thấy: thế giới thật hơn rất nhiều so với những gì trên màn hình.
 Và hạnh phúc – đôi khi – cũng đến từ chính những điều nhỏ bé ta từng lướt qua...