Mất Ngủ Và Nguy Cơ Tàn Tật Ở Người Cao Tuổi

   Mất ngủ là một vấn đề phổ biến ở người cao tuổi. Nhiều người lựa chọn sử dụng thuốc ngủ như một giải pháp tức thời mà không lường trước hệ quả lâu dài. Theo nghiên cứu mới nhất, sự kết hợp giữa mất ngủ và lạm dụng thuốc ngủ có thể làm tăng đáng kể nguy cơ tàn tật ở người lớn tuổi.

Mất ngủ, thuốc ngủ và nguy cơ tàn tật ở người cao tuổi.

Mối Liên Hệ Giữa Mất Ngủ, Sử Dụng Thuốc Ngủ Và Nguy Cơ Tàn Tật

   Một nghiên cứu được thực hiện bởi Đại học Bang Pennsylvania (Penn State) và Đại học Y Đài Bắc (Taipei Medical University), được công bố ngày 17/4/2025, đã theo dõi hơn 6.700 người cao tuổi tại Mỹ trong vòng 5 năm. Kết quả cho thấy:

• Những người có triệu chứng mất ngủ từ trung bình đến nặng có nguy cơ phát triển tàn tật trong sinh hoạt hàng ngày cao hơn 43% so với những người ngủ bình thường.
• Đặc biệt, ở nhóm người thường xuyên sử dụng thuốc ngủ, nguy cơ này tăng lên đến 68%.

   Mất ngủ không đơn thuần chỉ là rối loạn giấc ngủ. Về lâu dài, tình trạng này ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất lẫn tinh thần ở người cao tuổi. Cụ thể:

• Thứ nhất, khi mất ngủ kéo dài, cơ thể dễ rơi vào tình trạng mệt mỏi mãn tính. Người bệnh suy giảm thể lực, sức bền cơ bắp yếu đi và khả năng phối hợp vận động trở nên kém linh hoạt. Hệ quả là người cao tuổi gặp khó khăn trong việc thực hiện các sinh hoạt cơ bản hằng ngày như đi lại, tắm rửa, ăn uống độc lập.
• Thứ hai, việc sử dụng thuốc ngủ trong thời gian dài gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực. Người cao tuổi dễ bị buồn ngủ vào ban ngày, giảm phản xạ, tăng nguy cơ té ngã – một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật ở người lớn tuổi. Ngoài ra, thuốc ngủ còn gây lú lẫn, suy giảm trí nhớ và khả năng xử lý tình huống, khiến người bệnh ngày càng mất khả năng tự chăm sóc bản thân.
• Thứ ba, sự kết hợp giữa mất ngủ và thuốc ngủ hình thành vòng luẩn quẩn nguy hiểm: càng mất ngủ → càng phụ thuộc thuốc → càng suy giảm chức năng sống. Người cao tuổi có thể rơi vào trạng thái mất dần khả năng độc lập, phụ thuộc nhiều hơn vào người thân hoặc cơ sở chăm sóc. Điều này kéo theo chi phí điều trị cao hơn, nguy cơ nhập viện nhiều hơn và, không ít trường hợp, làm tăng tỷ lệ tử vong sớm.

Mất ngủ và sử dụng thuốc ngủ làm tăng nguy cơ té ngã ở người cao tuổi.

    Từ đó có thể thấy, việc kiểm soát tình trạng mất ngủ và tránh lệ thuộc vào thuốc ngủ là điều cực kỳ quan trọng đối với sức khỏe lâu dài của người cao tuổi.

Thực Trạng Mất Ngủ Ở Người Cao Tuổi

    Mất ngủ là một tình trạng phổ biến ở người cao tuổi. Theo một thống kê năm 2023, tỷ lệ mất ngủ trong nhóm dân số này dao động từ 30% đến 48%, tùy thuộc vào khu vực và phương pháp đánh giá. Một nghiên cứu khác cũng chỉ ra rằng khoảng 40–70% người cao tuổi mắc các rối loạn giấc ngủ mãn tính, và đến 50% trong số đó không được chẩn đoán hoặc điều trị đúng mức.

   Tình trạng mất ngủ ở người lớn tuổi thường biểu hiện qua các triệu chứng như khó đi vào giấc ngủ, thức dậy nhiều lần trong đêm, hoặc dậy quá sớm và không thể ngủ lại. Nguyên nhân có thể do nhiều yếu tố kết hợp, bao gồm thay đổi sinh lý theo tuổi tác, các bệnh mãn tính gây khó chịu ban đêm, tâm lý căng thẳng sau khi nghỉ hưu và thói quen sinh hoạt thiếu hợp lý.

   Nếu không được kiểm soát, mất ngủ kéo dài sẽ gây ra hàng loạt hậu quả nghiêm trọng như mệt mỏi mãn tính, suy giảm trí nhớ, tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, sa sút trí tuệ và giảm sút rõ rệt chất lượng cuộc sống.

Thuốc Ngủ: Lợi Ích Ngắn Hạn, Rủi Ro Dài Hạn

   Nhiều người cao tuổi xem thuốc ngủ như một “cứu cánh” vì khả năng giúp cải thiện thời gian ngủ trong vài ngày đầu sử dụng. Chính hiệu quả tức thời này khiến họ dễ hình thành thói quen lệ thuộc. Tuy nhiên, lợi ích ngắn hạn ấy lại đi kèm với hàng loạt rủi ro dài hạn, biến thuốc ngủ thành một con dao hai lưỡi nếu không được kiểm soát chặt chẽ:

• Tác dụng phụ: Buồn ngủ kéo dài vào ban ngày, dễ té ngã, lú lẫn, giảm trí nhớ và hình thành sự lệ thuộc thuốc.
• Tác động lâu dài: Sử dụng kéo dài có thể gây tổn thương gan, thận, giảm hiệu quả của thuốc và làm tăng nguy cơ tàn tật ở người cao tuổi.
• Tương tác nguy hiểm: Thuốc ngủ dễ phản ứng chéo với các loại thuốc tim mạch, huyết áp – đặc biệt nguy hiểm với người đang dùng nhiều thuốc điều trị bệnh nền.

    Các chuyên gia khuyến cáo: chỉ nên sử dụng thuốc ngủ trong thời gian ngắn và có sự hướng dẫn của bác sĩ. Việc ưu tiên các phương pháp không dùng thuốc hoặc sử dụng thảo dược tự nhiên là hướng tiếp cận an toàn, hiệu quả hơn về lâu dài.

Giải Pháp Cải Thiện Giấc Ngủ Và Giảm Nguy Cơ Tàn Tật

Thay đổi lối sống – Nền tảng cho giấc ngủ tự nhiên:

• Ngủ – thức đúng giờ: Cố gắng đi ngủ và thức dậy vào cùng một khung giờ mỗi ngày, kể cả cuối tuần. Điều này giúp cơ thể thiết lập lại đồng hồ sinh học.
• Tập thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày: Người lớn tuổi nên đi bộ vào buổi sáng hoặc tập dưỡng sinh, yoga nhẹ nhàng từ 20–30 phút mỗi ngày để cải thiện lưu thông máu và giúp ngủ ngon hơn vào ban đêm.
• Ăn uống và sinh hoạt hợp lý: Tránh ăn quá no vào buổi tối, không uống cà phê, trà đặc hay rượu bia sau 18h. Tránh dùng điện thoại, xem TV quá gần giờ đi ngủ.

Biện pháp không dùng thuốc – An toàn, hiệu quả lâu dài:

• CBT-i (liệu pháp hành vi nhận thức cho mất ngủ): Đây là phương pháp được Hiệp hội Giấc ngủ Hoa Kỳ khuyến nghị. Với người cao tuổi, có thể áp dụng đơn giản như viết nhật ký giấc ngủ, học cách thư giãn trước giờ đi ngủ.
• Các phương pháp thư giãn nhẹ nhàng: Ngâm chân nước ấm trước khi ngủ 20 phút, nghe nhạc nhẹ, thiền thở sâu, hoặc nhờ người thân xoa bóp vùng vai gáy cũng giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ.
• Thảo dược hỗ trợ: Có thể sử dụng các loại thảo dược từ tự nhiên dưới dạng trà hoặc viên uống. Tuy nhiên, bạn cần lưu ý chọn các sản phẩm uy tín, chất lượng, có nguồn gốc rõ ràng, tránh mua phải hàng kém chất lượng, trôi nổi.

Vai trò của gia đình và môi trường sống – Chìa khóa hỗ trợ lâu dài:

• Tạo không gian ngủ yên tĩnh, thoáng mát: Phòng ngủ nên có ánh sáng dịu, nhiệt độ dễ chịu, tránh ồn ào. Dọn dẹp gọn gàng, tránh vướng víu. Nên lắp tay vịn, đèn ngủ nhỏ và thảm chống trơn nếu người già thường dậy đi vệ sinh ban đêm.
• Khuyến khích tham gia hoạt động xã hội: Khuyến khích người cao tuổi tham gia các câu lạc bộ dưỡng sinh, nhóm đọc sách hoặc cùng bạn bè đi dạo. Những tương tác này giúp tinh thần vui vẻ, giảm trầm cảm và hỗ trợ giấc ngủ sâu hơn.
• Đồng hành và quan tâm thường xuyên: Dành thời gian trò chuyện, lắng nghe, cùng người cao tuổi xem TV, đọc sách hoặc đi bộ nhẹ. Theo dõi biểu hiện giấc ngủ của họ và đưa đi khám nếu có dấu hiệu mất ngủ kéo dài.

Dành thời gian chia sẻ, lắng nghe cùng người lớn tuổi.

    Mất ngủ và thuốc ngủ có thể là "cặp đôi nguy hiểm" khiến người cao tuổi suy yếu nhanh chóng, thậm chí rơi vào tình trạng tàn tật. Thay vì lệ thuộc vào thuốc, hãy bắt đầu bằng việc điều chỉnh lối sống, cải thiện giấc ngủ tự nhiên và xây dựng môi trường sống lành mạnh. Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết!