Ngày càng nhiều người đi ngủ muộn hơn dự định, không phải vì công việc hay vì khó ngủ, mà vì muốn giữ lại một khoảng thời gian cho riêng mình sau một ngày bận rộn. Khi mọi trách nhiệm đã tạm lắng, buổi tối muộn trở thành lúc hiếm hoi họ được làm điều mình muốn. Thói quen “sống bù” lúc nửa đêm vì thế dần hình thành, đặc biệt ở người trẻ, và nếu kéo dài, có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ cũng như sức khỏe tinh thần.
Thức khuya để “sống bù”: một thói quen đang lan rộng
Với nhiều người, thời điểm sau 11 giờ đêm không hẳn để ngủ. Đó là lúc ngày làm việc đã kết thúc, nhưng khoảng thời gian cho bản thân thì vừa mới bắt đầu.
Gần nửa đêm, Mai vẫn chưa đi ngủ. Cô đã tắt đèn phòng, nhưng màn hình máy tính vẫn sáng. Bộ phim đang chiếu không còn quá hấp dẫn, song Mai cũng không muốn tắt đi. Cô biết mình nên ngủ sớm hơn, nhưng nếu tắt máy lúc này, Mai có cảm giác cả ngày vừa rồi trôi qua mà không để lại khoảnh khắc nào thực sự thuộc về mình.
Năm nay Mai 25 tuổi, ban ngày của cô là công việc nối tiếp công việc: họp, email, chỉ tiêu. Khi về đến nhà, cô không còn năng lượng để làm điều gì khác. Vì thế, buổi tối trở thành khoảng thời gian hiếm hoi cô có thể tự quyết định mình làm gì, dù chỉ là xem một bộ phim quen. Mai hiểu sáng hôm sau sẽ mệt, nhưng suy nghĩ “chỉ thêm một chút nữa” vẫn thắng thế.
Ở một căn nhà khác, khi mọi người đã ngủ, Khôi mới ngồi xuống. Anh bật máy chơi game, không phải vì quá say mê, mà vì sự yên tĩnh này không thường xuyên có được. Không ai gọi, không ai cần anh xử lý việc gì. Thời gian trôi nhanh hơn anh nghĩ.
Ban ngày, Khôi là nhân viên văn phòng. Buổi tối, anh là chồng, là cha. Mỗi vai trò đều đi kèm trách nhiệm. Chỉ khi đêm muộn, Khôi mới có cảm giác thời gian thuộc về mình. Anh biết việc thức khuya khiến sáng hôm sau mệt mỏi, dễ cáu gắt, nhưng vẫn khó dừng lại. Nếu đi ngủ sớm, anh có cảm giác mình đã bỏ lỡ khoảng thời gian duy nhất trong ngày được sống theo ý mình.
Những gì Mai và Khôi đang làm không phải là ngẫu nhiên. Đó là việc cố tình trì hoãn giờ đi ngủ để bù lại cảm giác thiếu thời gian cá nhân ban ngày. Trong tâm lý học, hành vi này được gọi là Revenge Bedtime Procrastination – trì hoãn giờ ngủ để “sống cho bản thân”.
Trì hoãn giờ đi ngủ để “sống bù” mang lại hậu quả gì?
Trì hoãn giờ đi ngủ để “sống cho mình” là gì?
Trì hoãn giờ đi ngủ để “sống bù” (Revenge Bedtime Procrastination) là tình trạng chủ động đi ngủ muộn hơn cần thiết, dù hoàn toàn có điều kiện để nghỉ ngơi sớm. Người trong cuộc không phải vì không buồn ngủ, cũng không phải vì mất ngủ do bệnh lý, mà vì chưa muốn kết thúc một ngày mà bản thân chưa kịp dành thời gian cho mình.
Những người có thói quen này thường vẫn ngủ được nếu lên giường đúng giờ. Tuy nhiên, họ chọn tiếp tục thức để xem phim, lướt mạng xã hội, chơi game hoặc làm những việc cá nhân khác. Việc thức khuya vì thế không diễn ra ngẫu nhiên, mà lặp lại như một lựa chọn quen thuộc vào cuối ngày.
Hiện tượng này thường gặp ở:
- Người trẻ và người trong độ tuổi lao động
- Người có lịch sinh hoạt ban ngày bị chi phối nhiều bởi công việc, học tập hoặc trách nhiệm gia đình
- Người thường xuyên cảm thấy ban ngày “không có thời gian cho bản thân”
Điểm chung của những nhóm này là cảm giác thiếu quyền kiểm soát thời gian sống vào ban ngày. Khi phần lớn thời gian phải dành cho nghĩa vụ và yêu cầu từ bên ngoài, buổi tối muộn trở thành khoảng thời gian hiếm hoi họ có thể tự quyết định mình làm gì. Dần dần, việc đi ngủ bị đẩy lùi để nhường chỗ cho cảm giác được sống cho mình.
Nói cách khác, “sống bù” không bắt nguồn từ việc xem nhẹ giấc ngủ, mà từ nhu cầu được làm chủ cuộc sống chưa được đáp ứng đầy đủ trong ngày.
Cái giá của việc “sống bù” lúc nửa đêm
Vấn đề của việc trì hoãn giờ đi ngủ để “sống bù” nằm ở vòng lặp mà nó tạo ra. Khi thời gian ngủ bị rút ngắn, cơ thể không được nghỉ ngơi đầy đủ, dẫn đến mệt mỏi, giảm tập trung và dễ căng thẳng vào ban ngày. Trong trạng thái mệt mỏi đó, khả năng tự kiểm soát càng suy giảm, và người trong cuộc lại càng dễ tiếp tục thức khuya vào đêm hôm sau để “tự thưởng”.
Thiếu ngủ kéo dài có thể gây ra nhiều hệ quả:
- Buồn ngủ ban ngày, giảm hiệu quả làm việc và học tập
- Khó tập trung, dễ cáu gắt, kém kiên nhẫn
- Rối loạn nhịp sinh hoạt, khiến việc đi ngủ đúng giờ ngày càng khó.
Sống bù vào đêm khuya có thể ảnh hưởng đến công việc ban ngày.
Đáng chú ý, việc thức khuya lặp đi lặp lại trong thời gian dài có thể làm thay đổi thói quen ngủ tự nhiên của cơ thể. Khi đã quen tỉnh táo vào ban đêm, nhiều người nhận thấy rằng ngay cả khi muốn đi ngủ sớm hơn, họ cũng khó buồn ngủ hoặc khó duy trì giấc ngủ. Lâu dần, tình trạng này có thể tiến triển thành mất ngủ mạn tính, đặc biệt ở những người vốn đã chịu nhiều căng thẳng hoặc có lịch sinh hoạt thiếu ổn định.
Bên cạnh đó, thói quen sử dụng thiết bị điện tử vào buổi tối càng làm tình trạng này trầm trọng hơn. Ánh sáng từ màn hình và các nội dung kích thích khiến não bộ duy trì trạng thái tỉnh táo, làm tín hiệu buồn ngủ đến muộn. Người trong cuộc rơi vào tình trạng ngủ ít nhưng khó điều chỉnh, dù đã nhận ra tác hại.
Làm gì để không phải đánh đổi giấc ngủ để “sống bù”?
Để giảm thói quen “sống bù” lúc nửa đêm, giải pháp không nằm ở việc ép bản thân đi ngủ sớm hơn bằng ý chí. Điều quan trọng hơn là giảm nhu cầu phải bù đắp vào ban đêm, bằng cách điều chỉnh lại nhịp sinh hoạt và cách sử dụng thời gian trong ngày.
Trước hết, hãy chủ động dành thời gian cho bản thân ngay ban ngày. Đó có thể là những khoảng rất nhỏ: nghỉ trưa không dùng điện thoại, đi bộ 10 phút, nghe nhạc trên đường về, hoặc đơn giản là ngồi yên không làm gì. Khi cảm giác được sống cho mình không bị dồn nén, nhu cầu bù đắp vào ban đêm sẽ giảm.
Thứ hai, nên tạo một khoảng chuyển tiếp trước giờ ngủ. Não bộ cần thời gian để “giảm tốc”. Các hoạt động nhẹ nhàng như tắm nước ấm, đọc sách in, giãn cơ hoặc chuẩn bị cho ngày hôm sau giúp cơ thể nhận tín hiệu rằng ngày đã kết thúc.
Thứ ba, nếu vẫn sử dụng thiết bị điện tử vào buổi tối, hãy dùng có kiểm soát. Giảm độ sáng màn hình, tránh nội dung kích thích mạnh và đặt giới hạn thời gian rõ ràng. Quan trọng là tránh lướt vô thức – nguyên nhân khiến thời gian kéo dài ngoài dự kiến.
Cuối cùng, nếu có thể, hãy xem lại ranh giới giữa công việc và đời sống cá nhân. Việc công việc xâm lấn buổi tối khiến nhiều người chỉ còn ban đêm để “thở”. Khi không còn khoảng trống để nghỉ ngơi, ban đêm trở thành nơi duy nhất để “thở”.
Nếu có thể, hãy:
- Đặt khung giờ không trả lời email hoặc tin nhắn công việc
- Tắt thông báo ngoài giờ làm
- Thống nhất kỳ vọng phản hồi với đồng nghiệp hoặc cấp trên
Chỉ cần một phần quyền kiểm soát được trả lại ban ngày, nhu cầu trì hoãn giấc ngủ vào ban đêm sẽ bớt cấp thiết.
Với nhiều người, thức khuya đơn giản là cách để giữ lại một chút thời gian cho riêng mình. Nhưng khi đêm nào cũng phải “sống bù”, giấc ngủ dần trở thành thứ bị hy sinh mà không ai để ý. Nhận ra điều đó sớm và điều chỉnh từng bước nhỏ trong sinh hoạt hằng ngày có thể giúp ban đêm bớt căng thẳng hơn – và giấc ngủ trở lại đúng vai trò của nó.
.jpg)
.jpg)
.png)
(1).jpg)
