Zona ở người bệnh COPD: Không chỉ là đau ngoài da

   Với người bệnh COPD, zona không chỉ là “giời leo”. Nó có thể là nguyên nhân khiến cơn khó thở trở nên nghiêm trọng hơn, khởi phát đợt cấp, và khiến bạn đau đớn kéo dài nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng.

   Đừng để những dấu hiệu nhỏ bị bỏ qua. Hiểu đúng – để phòng đúng – là cách bảo vệ tốt nhất cho sức khỏe hô hấp của bạn.

Zona ở người bệnh COPD: Không nên chủ quan.

Vì sao người bệnh COPD dễ bị zona?

Hệ miễn dịch suy yếu kéo dài

   Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính COPD là một bệnh lý mạn tính gây viêm dai dẳng ở phổi, nhưng đồng thời còn làm suy yếu hệ miễn dịch toàn thân. Cụ thể, bệnh ảnh hưởng đến hoạt động của tế bào lympho T – một loại tế bào đóng vai trò kiểm soát virus ngủ trong cơ thể. Virus gây zona (Varicella-zoster) vốn từng gây bệnh thủy đậu, sau đó "ẩn náu" trong hệ thần kinh và có thể tái hoạt động khi miễn dịch suy yếu.

   Với người COPD – đặc biệt là người lớn tuổi – sự giảm sút chức năng miễn dịch tạo điều kiện lý tưởng để virus zona trỗi dậy.

Corticoid: con dao hai lưỡi

   Corticoid là thuốc phổ biến trong điều trị COPD, đặc biệt trong các đợt cấp. Tuy nhiên, corticoid – nhất là dạng uống và tiêm – lại ức chế mạnh hoạt động của hệ miễn dịch, khiến cơ thể mất khả năng kiểm soát virus zona. Ngay cả corticoid dạng hít, nếu sử dụng liều cao và kéo dài, cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc zona.

   Theo nghiên cứu đăng trên tạp chí Canadian Medical Association Journal (CMAJ, 2011), bệnh nhân COPD có nguy cơ mắc zona cao hơn 68% so với người không mắc bệnh. Nếu người bệnh COPD có dùng corticoid đường uống, nguy cơ này tăng gấp 3 lần. Ngay cả corticoid dạng hít cũng làm nguy cơ tăng hơn gấp đôi.

Zona ở người COPD: Không đơn giản là "giời leo"

Dấu hiệu dễ nhầm lẫn

   Zona thường khởi phát với cảm giác đau rát, bỏng nhẹ hoặc nhói như kim châm. Trong giai đoạn đầu (trước khi nổi mụn nước), người bệnh chỉ cảm thấy đau hoặc tê râm ran ở vùng ngực, lưng – những vị trí vốn thường đau ở người COPD. Điều này dễ khiến nhầm lẫn với đau cơ, viêm phế quản hay co thắt do ho kéo dài.

   Sau khoảng 1–3 ngày, các mụn nước nhỏ xuất hiện theo dải, khi đó zona mới được nhận diện rõ ràng. Tuy nhiên, nếu chậm phát hiện, người bệnh có thể bỏ lỡ thời điểm điều trị tốt nhất.

   Sự nhầm lẫn này khiến nhiều người bệnh chậm điều trị, tạo điều kiện cho biến chứng xảy ra nghiêm trọng hơn.

Biến chứng nặng hơn ở người COPD

• Đau thần kinh sau zona: Là biến chứng phổ biến nhất và cũng gây suy giảm chất lượng sống nghiêm trọng. Người bệnh có thể bị đau dai dẳng kéo dài nhiều tháng, thậm chí hàng năm, khiến việc ngủ nghỉ, ăn uống, sinh hoạt bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Với người COPD vốn đã mệt mỏi và khó thở, việc chịu thêm cơn đau dai dẳng có thể dẫn đến suy nhược thể chất và tinh thần.
• Suy giảm chức năng hô hấp: Zona gây đau làm người bệnh hạn chế hít sâu, ho không hiệu quả → đờm tích tụ → tăng nguy cơ bội nhiễm phổi, viêm phế quản hoặc viêm phổi thứ phát. Ngoài ra, tình trạng này cũng làm giảm khả năng trao đổi khí, khiến bệnh nền COPD nặng hơn.
• Khởi phát đợt cấp COPD: Căng thẳng, đau đớn và nhiễm trùng da do zona có thể là yếu tố kích thích làm bùng phát đợt cấp COPD – gây khó thở tăng đột ngột, phải nhập viện hoặc sử dụng thêm corticoid – từ đó làm vòng xoắn bệnh lý trở nên nghiêm trọng hơn.

Bệnh lý Zona thần kinh có thể gây khởi phát đợt cấp COPD.

• Rối loạn tâm thần – cảm xúc: Những cơn đau kéo dài kết hợp với khó ngủ, lo âu vì bệnh có thể gây trầm cảm – một tình trạng thường bị bỏ sót nhưng ảnh hưởng nặng đến người COPD.

   Vì vậy, zona ở người COPD không chỉ là bệnh ngoài da – mà là một nguy cơ y tế toàn diện cần được phòng ngừa và phát hiện sớm.

Phòng ngừa zona: Giải pháp toàn diện từ gốc

Tiêm vắc-xin zona

   Vắc-xin Shingrix (vắc-xin bất hoạt) là biện pháp phòng ngừa zona được khuyến cáo cho tất cả người từ 50 tuổi trở lên – kể cả từng bị zona hoặc thủy đậu. Với bệnh nhân COPD – đặc biệt có sử dụng corticoid – tiêm vắc-xin là cách hiệu quả để giảm nguy cơ tái kích hoạt virus.

   Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), Shingrix giúp ngừa zona tới 90% và an toàn với cả người suy giảm miễn dịch (CDC, 2023).

Kiểm soát tốt bệnh nền COPD – Giảm corticoid, tăng sức đề kháng

• Giảm phụ thuộc corticoid: Kiểm soát tốt COPD bằng thuốc giãn phế quản, tránh yếu tố kích phát (khói thuốc, ô nhiễm...), tái khám định kỳ sẽ giúp giảm số lần dùng corticoid.
• Kết hợp thảo dược thiên nhiên để hỗ trợ phổi và tăng đề kháng:

• Baicalin từ hoàng cầm, xuyên tâm liên, cam thảo Italy, lá ô liu: Giải độc phổi, loại bỏ các độc tố tích tụ trong phổi, phục hồi tế bào phổi bị tổn thương.
• Cúc tây, xuyên bối mẫu: Bảo vệ phổi khỏi các tác nhân gây độc.
• Fucoidan (tảo nâu Nhật Bản): Tăng cường sức đề kháng.
• Tỳ bà diệp, lá bạch đàn, bồ công anh: Làm sạch đờm, giảm ho, giúp giảm khó thở.

   Các dược liệu này thường có mặt trong các sản phẩm hỗ trợ điều trị COPD, dạng viên, trà hoặc siro – nên ưu tiên lựa chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, đã được kiểm chứng.

Điều chỉnh lối sống và sinh hoạt để tăng đề kháng

    Một lối sống lành mạnh không chỉ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh COPD mà còn hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch, từ đó giảm nguy cơ tái hoạt virus zona. Dưới đây là những điều người bệnh nên thực hiện:

• Duy trì chế độ ăn uống đầy đủ và cân bằng: Ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, thực phẩm giàu vitamin C, D, kẽm và protein chất lượng (cá, trứng, đậu nành...) để nuôi dưỡng hệ miễn dịch khỏe mạnh.
• Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng kéo dài: Tình trạng stress mạn tính có thể làm suy giảm chức năng miễn dịch và làm tăng nguy cơ tái kích hoạt virus zona.
• Ngủ đủ giấc, đúng giờ: Giấc ngủ sâu và đủ giúp hệ miễn dịch phục hồi, giảm viêm và ổn định hoạt động nội tiết.
• Hạn chế tiếp xúc với người bị zona hoặc thủy đậu: Nếu chưa từng mắc thủy đậu hoặc chưa tiêm vắc-xin thủy đậu, người bệnh nên tránh tiếp xúc trực tiếp để phòng tránh nhiễm virus.
• Tập thể dục đều đặn: Thực hiện các bài tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, thở sâu giúp tăng cường tuần hoàn máu, giảm căng thẳng và cải thiện khả năng miễn dịch.
• Tránh hút thuốc lá và hạn chế rượu bia: Hút thuốc và uống rượu có thể làm suy yếu hàng rào miễn dịch và tăng nguy cơ nhiễm virus.
• Giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường sống sạch sẽ: Rửa tay thường xuyên, giữ cho vùng da sạch sẽ, khô ráo, tránh gãi mụn nước nếu có, để ngăn ngừa lây lan và bội nhiễm.

   Zona thần kinh không đơn thuần là bệnh ngoài da, đặc biệt với người đang sống chung cùng COPD. Khi hệ miễn dịch suy yếu, zona có thể trở thành mối đe dọa nghiêm trọng, kích hoạt đợt cấp và làm suy kiệt cả thể chất lẫn tinh thần.

   Để phòng tránh, người bệnh cần tiêm vắc-xin đầy đủ, kiểm soát tốt bệnh nền và duy trì lối sống lành mạnh. Chủ động bảo vệ sức khỏe luôn là cách hiệu quả và nhẹ nhàng nhất để không rơi vào vòng xoáy bệnh tật.