Phổi hồi phục thế nào sau khi ngừng thuốc lá điện tử?

   Nhiều người tìm đến thuốc lá điện tử với mong muốn giảm tác hại hoặc thoát khỏi thuốc lá truyền thống. Nhưng không ít người lại nhận ra: cơ thể không “nhẹ nhàng” như họ tưởng. Sau một thời gian sử dụng, những cơn ho, cảm giác nặng ngực hay hụt hơi khi gắng sức bỗng trở thành câu hỏi nhức nhối: “Nếu ngừng lại hôm nay, liệu phổi tôi có hồi phục? Và mất bao lâu?”

Thuốc lá điện tử đang làm gì với phổi của bạn?

   Thuốc lá điện tử không chỉ là hơi nước có vị trái cây hay bạc hà. Khi người dùng hút, một hỗn hợp aerosol gồm nicotine, propylene glycol, glycerin thực vật, hương liệu và các sản phẩm phụ sinh ra khi làm nóng dung dịch sẽ đi thẳng vào đường thở. Những hạt siêu nhỏ này có kích thước đủ nhỏ để đi sâu đến tận các túi phế nang – nơi đảm nhiệm nhiệm vụ sống còn: trao đổi oxy và CO₂.

   Nhiều nghiên cứu cho thấy hỗn hợp này có thể gây viêm, kích ứng và tổn thương tế bào niêm mạc đường thở. Hiệp hội Phổi Hoa Kỳ cảnh báo thuốc lá điện tử tạo ra các chất như formaldehyde, acrolein, kim loại nặng… có thể gây bệnh phổi mạn tính và làm nặng thêm bệnh tim mạch. Một số nghiên cứu còn ghi nhận thay đổi các dấu ấn viêm ở đường thở và giảm khả năng tự bảo vệ của phổi trước vi khuẩn, virus.

   Một dạng tổn thương đặc biệt nghiêm trọng là EVALI (tổn thương phổi liên quan đến sử dụng thuốc lá điện tử). Trong đợt bùng phát tại Mỹ năm 2019–2020, hơn 2.800 ca phải nhập viện và hàng chục ca tử vong. Phân tích dịch rửa phế nang cho thấy vitamin E acetate – chất được dùng để pha loãng một số sản phẩm chứa THC – xuất hiện trong phần lớn trường hợp mắc EVALI, nhưng không có ở người khỏe mạnh.

 Điều đó cho thấy một số thành phần “ẩn” trong dung dịch vape có thể gây tổn thương phổi rất nặng nề.

Phổi có thể hồi phục đến đâu sau khi ngừng vape?

   Tin đáng mừng là phổi không hoàn toàn “bất lực”. Khi bạn dừng hút thuốc lá điện tử, cơ thể bắt đầu cơ chế tự sửa chữa: phản ứng viêm giảm dần, các tế bào bị tổn thương được thay thế, chất nhầy dư thừa được tống ra ngoài. Nhưng mức độ và tốc độ hồi phục khác nhau rất nhiều giữa từng người.

   Các tổ chức như Johns Hopkins Medicine và American Lung Association đều nhấn mạnh: điều quan trọng nhất là ngừng hẳn việc sử dụng, vì chỉ khi loại bỏ nguồn kích thích, mô phổi mới có cơ hội lành lại.

   Những ghi nhận từ các chuyên gia hô hấp cho thấy rằng sau khi ngừng thuốc lá điện tử, phổi thường bắt đầu có dấu hiệu cải thiện trong vài tuần đầu. Mức độ thay đổi ở mỗi người khác nhau, nhưng nhiều trường hợp tổn thương nhẹ cho biết họ cảm thấy hơi thở “dễ chịu” hơn khi vận động nhẹ. Trong khi đó, những người bị tổn thương sâu thường cần nhiều thời gian hơn để nhận thấy sự khác biệt.

   Cụ thể, ở những người tổn thương nhẹ, sau khoảng 6 – 12 tháng, chức năng phổi có thể tiệm cận mức bình thường, dù khó khẳng định đã trở về “như chưa từng sử dụng”. Tuy nhiên, với những trường hợp từng bị viêm phổi nặng do thuốc lá điện tử, hình ảnh phổi trên phim chụp cho thấy vẫn có thể còn lại những “vệt sẹo” nhỏ – dấu vết của viêm sâu – và đây là phần không thể hồi phục hoàn toàn. Dù vậy, triệu chứng vẫn có thể giảm rất đáng kể sau khi ngừng hẳn.

   Khả năng phổi của bạn phục hồi đến đâu phụ thuộc vào thời gian sử dụng, tần suất và nồng độ; việc có kèm hút thuốc lá truyền thống , bệnh nền phổi, tim mạch; tuổi tác, môi trường sống và cả cách bạn chăm sóc sức khỏe nói chung. Dừng lại càng sớm, phổi càng còn “dư địa” để tự chữa lành.

Làm gì để giúp phổi hồi phục tốt nhất?

   Việc ngừng thuốc lá điện tử là bước đầu tiên, nhưng đó chưa phải là tất cả. Phổi của bạn cần môi trường sống tốt hơn, thói quen tốt hơn và cách chăm sóc đúng đắn để có thể hồi phục tối đa phần sức lực đã mất. Điều đáng mừng là bạn hoàn toàn có thể chủ động giúp phổi khỏe lên từng ngày, chỉ bằng những điều giản dị nhưng hiệu quả.

Tạo “môi trường chữa lành” và chăm sóc lối sống

Khi phổi đang cố gắng sửa chữa, hãy giảm tối đa mọi yếu tố tấn công:

• Tránh khói thuốc thụ động, hạn chế đốt nhang, đốt than, xịt hóa chất trong phòng kín.
• Nếu buộc phải làm việc trong môi trường bụi, hóa chất, hãy sử dụng khẩu trang và phương tiện bảo hộ đúng quy định.
• Không gian sống thông thoáng, không khói thuốc là nền tảng đơn giản nhưng hiệu quả cho quá trình hồi phục.

   Song song đó, hãy ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, cá béo; hạn chế đồ chiên rán, rượu bia. Uống đủ nước giúp chất nhầy loãng hơn, dễ khạc ra. Ngủ đủ và đúng giờ cũng giúp cơ thể sửa chữa tốt hơn và giảm cảm giác thèm nicotine.

Tập thở đúng cách – “bài tập nhỏ” nhưng mạnh hơn bạn nghĩ

   Nhiều người tưởng rằng phổi tự thở “theo bản năng”, không thể luyện được. Nhưng thực tế, kỹ thuật thở đúng có thể cải thiện đáng kể cảm giác nặng ngực, hụt hơi. Đây là các phương pháp an toàn, phù hợp với mọi người:

• Thở mím môi (pursed-lip breathing): Giúp mở rộng đường thở và giảm cảm giác hụt hơi:

• Hít vào bằng mũi 2 giây.
• Mím môi như huýt sáo, thở ra chậm gấp đôi thời gian hít vào.
• Lặp lại 5–10 lần.

Tập thở mím môi.

• Thở cơ hoành: Tăng dung tích phổi, đặc biệt hữu ích khi bạn hay thở nông:

• Đặt một tay lên bụng, một tay lên ngực.
• Hít vào thật sâu để tay ở bụng nâng lên.
• Thở ra chậm, cảm giác bụng xẹp xuống.

   Chỉ cần 5 phút mỗi ngày, bạn có thể cảm nhận sự khác biệt sau vài tuần.

Vận động nhẹ mỗi ngày

   Bạn không cần đến phòng gym hay những bài tập cường độ cao. Nhiều chuyên gia hô hấp khuyên rằng đi bộ 20–30 phút mỗi ngày là lựa chọn tuyệt vời nhất cho người đang phục hồi phổi.

   Lợi ích:

• Cải thiện tuần hoàn, giúp oxy vào phổi tốt hơn,
• Làm bạn bớt lo âu khi cai thuốc,
• Tăng dần sức bền một cách tự nhiên.

   Nếu bạn từng dễ hụt hơi, hãy bắt đầu thật nhẹ: đi chậm, quãng ngắn, rồi tăng dần. Mỗi lần bạn đi thêm một chút, phổi cũng “đi theo” và mở rộng thêm không gian trao đổi khí.

Dinh dưỡng giúp phổi hồi phục

   Chế độ ăn đúng có thể làm phản ứng viêm trong phổi giảm đi đáng kể, giúp bạn thở dễ hơn khi đã ngừng thuốc lá điện tử.

• Nên ăn gì?

Ưu tiên những thực phẩm “dịu phổi”:

• Rau xanh, củ quả đậm màu (cải bó xôi, bông cải, cà rốt) – giúp giảm viêm.
• Trái cây giàu vitamin C (cam, kiwi, dâu) – hỗ trợ mô phổi phục hồi.
• Omega-3 (cá hồi, cá thu, hạt lanh) – làm dịu kích ứng đường thở.
• Uống đủ nước – giúp loãng chất nhầy để dễ tống ra ngoài.

• Nên hạn chế gì?

   Những thực phẩm có thể làm viêm kéo dài, khiến phổi “hồi phục chậm” như:

• Đồ chiên rán, nhiều dầu mỡ.
• Đồ ngọt, nước có gas.
• Rượu bia.

   Bỏ thuốc lá điện tử không chỉ là thay đổi một thói quen, mà còn là cách bạn tử tế với chính hơi thở của mình. Phổi có thể chưa hồi phục ngay, nhưng từng ngày trôi qua không còn khói hóa chất là từng ngày bạn cho cơ thể cơ hội trở lại nhịp sống tự nhiên. Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết!