Cảnh báo: Trẻ em xem điện thoại càng nhiều, nguy cơ bệnh tim càng cao

   Ngày nay, chiếc điện thoại thông minh gần như gắn liền với mọi gia đình, kể cả trẻ em. Nhưng đằng sau sự tiện lợi ấy, một nghiên cứu mới của Hiệp hội Tim mạch Mỹ đã gióng lên hồi chuông cảnh báo: cứ mỗi giờ trẻ dùng điện thoại hay thiết bị điện tử, nguy cơ bệnh tim mạch trong tương lai lại tăng thêm. Câu hỏi đặt ra là: vì sao điều tưởng chừng vô hại này lại có sức ảnh hưởng lớn đến trái tim non trẻ – và cha mẹ nên làm gì?

Trẻ em xem điện thoại càng nhiều, nguy cơ bệnh tim càng cao

   Một nhóm các nhà khoa học tại Đan Mạch đã tiến hành nghiên cứu quy mô lớn, theo dõi hơn 1.000 trẻ từ khi chào đời đến 10 tuổi và một nhóm khác đến 18 tuổi. Nghiên cứu được công bố trên Journal of the American Heart Association (JAHA), một tạp chí khoa học hàng đầu, đảm bảo uy tín và độ tin cậy cao.

Họ đã đo những gì?

   Ngoài việc ghi lại thời gian trẻ dùng điện thoại, máy tính bảng, TV, các em còn được kiểm tra những chỉ số sức khỏe quan trọng:

• Vòng eo – phản ánh mỡ bụng, yếu tố nguy cơ tim mạch.
• Huyết áp tâm thu – mức áp lực máu lên thành mạch khi tim co bóp.
• Mỡ máu – đặc biệt là cholesterol “tốt” (HDL) và triglyceride.
• Đường huyết – để đánh giá nguy cơ tiểu đường.

   Những yếu tố này được tổng hợp thành một điểm gọi là CMR (Cardiometabolic Risk score). Điểm càng cao, nguy cơ bệnh tim và rối loạn chuyển hóa càng lớn.

Kết quả ra sao?

• Ở nhóm trẻ 10 tuổi, cứ mỗi giờ dùng thiết bị điện tử, điểm rủi ro tăng thêm khoảng 0,08 đơn vị.
• Ở nhóm thanh thiếu niên 18 tuổi, con số này còn cao hơn: 0,13 đơn vị cho mỗi giờ dùng thiết bị.
• Đặc biệt, trẻ ngủ ít hoặc ngủ muộn bị ảnh hưởng nặng hơn nhiều. Ngủ không đủ làm mối liên hệ giữa việc dùng thiết bị và nguy cơ tim mạch trở nên rõ rệt hơn.

   Ngoài ra, ở những trẻ dùng điện thoại, TV, máy tính bảng nhiều, trong máu có sự thay đổi ở:

• Chất béo trong máu: tăng các loại triglyceride “xấu”, giảm cholesterol “tốt” (HDL).
• Dấu hiệu kháng insulin: cơ thể khó sử dụng insulin để đưa đường vào tế bào, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.
• Chất chỉ điểm viêm: tăng các phân tử liên quan đến viêm mạn tính mức độ thấp – một yếu tố nền của bệnh tim mạch.

Từ đó ta có thể thấy: Cứ thêm một giờ dùng thiết bị điện tử, trái tim trẻ lại gánh thêm một nấc rủi ro.

Vì sao điện thoại lại làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch?

   Nghe có vẻ khó tin: chỉ xem điện thoại, YouTube hay chơi game mà lại ảnh hưởng tới tim mạch? Thực tế, có nhiều cơ chế giải thích mối liên hệ này.

Ít vận động – nhiều mỡ thừa

   Khi trẻ dành nhiều thời gian với điện thoại, máy tính bảng hay TV, đồng nghĩa trẻ ít vận động hơn. Thay vì chạy nhảy, đá bóng, hay đạp xe, các em ngồi yên hàng giờ.

   Việc ít vận động khiến năng lượng dư thừa tích tụ dưới dạng mỡ, đặc biệt là mỡ bụng. Mỡ bụng là một yếu tố nguy cơ gây tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu và kháng insulin – tất cả đều là yếu tố nguy cơ của bệnh tim.

Rối loạn giấc ngủ

   Ánh sáng xanh từ điện thoại làm ức chế melatonin – hormone giúp chúng ta dễ ngủ. Khi trẻ dùng thiết bị vào buổi tối, giấc ngủ bị rút ngắn, giờ đi ngủ bị trễ hơn.

   Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra: ngủ ít làm tăng nguy cơ béo phì, huyết áp cao và tiểu đường.

Dùng điện thoại khuya gây rối loạn giấc ngủ ở trẻ.

Ăn vặt vô thức

   Trẻ thường có thói quen vừa xem vừa ăn snack, uống nước ngọt. Thêm vào đó, quảng cáo đồ ăn nhanh trên các nền tảng càng khiến trẻ thích đồ ngọt, đồ chiên rán. Kết quả: lượng calo nạp vào tăng thêm mà cha mẹ khó kiểm soát, vòng eo phình to, các chỉ số mỡ máu xấu đi.

Phụ huynh cần làm gì để bảo vệ trái tim con?

   Tin vui là cha mẹ hoàn toàn có thể chủ động giúp con hạn chế nguy cơ tim mạch bằng cách quản lý thời gian sử dụng thiết bị điện tử. Bạn không cần phải cấm tuyệt đối, mà nên tạo thói quen dùng thiết bị có giới hạn và cân bằng.

Quản lý thời gian hợp lý.

• Trẻ 2 – 4 tuổi: tối đa 1 giờ mỗi ngày, ưu tiên nội dung giáo dục, có sự tham gia của cha mẹ.
• Trẻ 5 – 12 tuổi: khoảng 1 – 2 giờ mỗi ngày, nhưng phải đi kèm vận động, đọc sách hoặc trò chơi khác.
• Thanh thiếu niên: không có mốc giờ chung cho tất cả. Cha mẹ nên giúp con tự quản lý, ví dụ: sau khi hoàn thành bài tập mới được chơi điện thoại 30–60 phút.

Chọn thời điểm phù hợp.

   Không chỉ số giờ, mà cả “khi nào” dùng thiết bị cũng quyết định tác động đến sức khỏe của trẻ. Một vài nguyên tắc thời điểm sau sẽ giúp con hạn chế tác hại khi dùng thiết bị điện tử:

• Trước khi ngủ: Dừng mọi thiết bị ít nhất 60–90 phút. Có thể thay bằng đọc truyện, nghe nhạc nhẹ, hoặc trò chuyện cùng cha mẹ.
• Trong phòng ngủ: tuyệt đối không để điện thoại, máy tính bảng. Nếu dùng để học, cần có quy định rõ ràng: sau giờ học thì cất thiết bị ở phòng khách.
• Trong bữa ăn: không xem điện thoại, TV. Thay vào đó, khuyến khích cả nhà cùng chia sẻ về một ngày học tập, công việc. Điều này vừa tốt cho sức khỏe, vừa tăng gắn kết gia đình.

Hạn chế thói quen thiếu lành mạnh đi kèm

   Việc dùng thiết bị điện tử kết hợp với những thói quen thiếu lành mạnh thì nguy cơ tim mạch sẽ càng tăng cao.Phụ huynh nên hướng dẫn con vài nguyên tắc nhỏ sau:

• Không ăn vặt khi xem điện thoại. Cha mẹ nên chuẩn bị sẵn trái cây, sữa chua thay vì snack hoặc nước ngọt.
• Giới hạn quảng cáo đồ ăn nhanh. Sử dụng chế độ kiểm soát nội dung, cài YouTube Kids hoặc Netflix Kids để giảm tác động từ quảng cáo.
• Xen kẽ vận động: áp dụng quy tắc “30–5”: sau 30 phút dùng điện thoại thì đứng dậy đi lại, duỗi cơ hoặc uống nước. Cha mẹ có thể nhắc con bằng đồng hồ báo giờ.

Vận động và giấc ngủ – hai “liều thuốc” miễn phí

• Vận động: Trẻ 5 – 17 tuổi cần ít nhất 60 phút/ngày. Hoạt động có thể đơn giản như đi bộ cùng gia đình sau bữa tối, tập nhảy theo nhạc trên YouTube, chơi cầu lông trong sân nhà.
• Giấc ngủ: Trẻ nhỏ cần 10–13 giờ, thanh thiếu niên cần 8–10 giờ mỗi đêm. Nên duy trì giờ ngủ – giờ dậy cố định, không để điện thoại làm xáo trộn nhịp sinh học.

Lập kế hoạch dùng thiết bị trong gia đình

   Kế hoạch dùng thiết bị trong gia đình - "Family Media Plan" là một kế hoạch sử dụng thiết bị điện tử và truyền thông trong gia đình, được Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) khuyến nghị, giúp các thành viên – đặc biệt là trẻ em – có thói quen lành mạnh, cân bằng giữa online và offline.

    Trong kế hoạch này, cha mẹ và con cái cùng thống nhất các nguyên tắc cơ bản như:

• Giới hạn thời gian sử dụng thiết bị (ví dụ trẻ em không quá 2 giờ/ngày, người lớn tùy theo công việc).
• Thiết lập những khu vực “không màn hình” như phòng ngủ hay bàn ăn, và tắt toàn bộ thiết bị ít nhất 30 phút trước giờ đi ngủ.
• Bổ sung các hoạt động thay thế tích cực như đọc sách, vận động ngoài trời hoặc trò chuyện cùng nhau vào buổi tối.
• Các quy tắc an toàn trực tuyến cũng rất quan trọng: không chia sẻ thông tin cá nhân, không giao tiếp với người lạ trên mạng và sử dụng công cụ kiểm soát phù hợp.
• Cuối cùng, nên ưu tiên học tập và công việc trước khi dùng thiết bị để giải trí, đồng thời có thể thêm các thỏa thuận nhỏ như xem phim chung vào cuối tuần hay cùng chơi một trò chơi vào dịp đặc biệt. 

   Quan trọng nhất: cha mẹ cần làm gương tuân thủ các nguyên tắc. Nếu bố mẹ vừa ăn vừa xem điện thoại, rất khó bắt con từ bỏ thói quen đó.

Cha mẹ cùng con tham gia các hoạt động đề thay thế thiết bị điện tử.

Khi nào cần đi khám?

   Hãy đưa con đi khám nếu nhận thấy:

• Tăng cân nhanh, vòng bụng lớn hơn rõ rệt.
• Thường xuyên buồn ngủ ban ngày, khó ngủ buổi tối.
• Ăn vặt nhiều khi xem điện thoại, dễ cáu gắt khi bị nhắc tắt thiết bị.

    Thời đại công nghệ thông tin phát triển như ngày nay khiến trẻ khó tránh khỏi điện thoại hay TV, nhưng các ảnh hưởng đến sức khỏe của nó khiến chúng ta không thể chủ quan.  Với vai trò là phụ huynh, bạn không cần cấm trẻ sử dụng thiết bị, mà nên hướng dẫn trẻ sử dụng thiết bị điện tử sao cho đúng, hạn chế ảnh hưởng trên sức khỏe. Hy vọng các biện pháp trong bài viết này sẽ hữu ích với bạn.