Khi Dầu Ăn Chăn Nuôi "Hô Biến" Thành Dầu Ăn Cho Người

   Vụ việc hơn 1.000 tấn dầu ăn dùng trong chăn nuôi bị "phù phép" thành dầu ăn cho người đang khiến cả xã hội hoang mang. Không chỉ là sự vi phạm trắng trợn pháp luật, đây còn là mối đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt trong bối cảnh an toàn thực phẩm vốn đang bị đặt nhiều dấu hỏi.

Dầu ăn chăn nuôi – Từ chất thải đến bữa ăn?

Dầu ăn chăn nuôi – Từ chất thải đến bữa ăn?

   Giữa tháng 6/2025, Công ty TNHH Nhật Minh Food (Hưng Yên) bị phát hiện thu mua dầu ăn thô, chưa qua tinh chế – loại chỉ dùng trong sản xuất thức ăn chăn nuôi – sau đó "hô biến" thành dầu ăn cho người tiêu dùng dưới nhãn hiệu Ofood. Họ sử dụng đường ống ngầm nối trực tiếp bồn dầu chăn nuôi với khu vực đóng chai dầu ăn, dán nhãn có bổ sung vitamin A nhưng thực tế không có.

   Với thủ đoạn tinh vi và kéo dài nhiều năm, công ty này đã tung ra thị trường hơn 1.000 tấn dầu giả, đạt doanh thu khoảng 8.200 tỷ đồng. Điều đáng sợ là sản phẩm này được bán cho cả nhà hàng, bếp ăn công nghiệp và trường học – những nơi cung cấp bữa ăn hàng ngày cho hàng triệu người Việt.

   Công an Hưng Yên đã khởi tố vụ án với các tội danh "sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm" và "buôn lậu". Bộ Y tế cũng xác nhận đây là hành vi đặc biệt nguy hiểm, vi phạm nghiêm trọng Luật An toàn thực phẩm.

Dầu ăn chăn nuôi – Sát thủ âm thầm trong cơ thể

   Không phải ngẫu nhiên mà dầu ăn chăn nuôi bị cấm tuyệt đối trong thực phẩm dành cho người. Đây là loại dầu thô, thường chưa qua xử lý tinh chế, chứa nhiều tạp chất, thậm chí được tái chế từ dầu đã qua sử dụng trong nhà hàng, bếp công nghiệp – vốn chỉ phù hợp cho mục đích phi thực phẩm. Khi lọt vào bữa ăn của con người, nó tiềm ẩn hàng loạt mối nguy hiểm nghiêm trọng:

Chứa các độc chất gây hại cho sức khỏe

   Dầu ăn chăn nuôi có thể chứa:

• Aflatoxin: chất độc sinh ra từ nấm mốc, gây tổn thương gan nghiêm trọng và là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến ung thư gan.
• PAHs (hydrocacbon thơm đa vòng): xuất hiện trong dầu bị đun nhiều lần, có khả năng gây đột biến gene, ảnh hưởng hệ hô hấp và là tác nhân gây ung thư.
• Aldehyde và trans-fat: các hợp chất oxy hóa làm tổn thương tế bào gan, thận, thần kinh và tim mạch khi tích lũy lâu dài trong cơ thể.

Gây rối loạn chuyển hóa và gia tăng bệnh mạn tính

   Dầu ăn không đạt chuẩn thường có thành phần axit béo không cân đối, đặc biệt là tỷ lệ quá cao của axit béo bão hòa và omega-6, trong khi lại thiếu các axit béo thiết yếu như omega-3. Sự mất cân bằng này gây ra nhiều hệ lụy đối với sức khỏe:

• Tình trạng viêm nhiễm mạn tính: Omega-6 dư thừa kích thích phản ứng viêm trong cơ thể, góp phần hình thành các bệnh mạn tính.
• Tăng cholesterol xấu (LDL): Dầu không đạt chuẩn dễ tạo ra các sản phẩm oxy hóa làm tăng LDL, giảm HDL (cholesterol tốt), từ đó gây xơ vữa động mạch.
• Nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch, đái tháo đường type 2: Rối loạn chuyển hóa chất béo dẫn đến đề kháng insulin, tăng huyết áp và rối loạn đường huyết.
• Làm suy giảm chức năng thần kinh: Thiếu hụt omega-3 và tích tụ các gốc tự do từ dầu bẩn ảnh hưởng đến chức năng não, đặc biệt ở người cao tuổi, dễ dẫn đến suy giảm trí nhớ và nhận thức.

Nguy cơ đặc biệt với trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và người có bệnh nền

   Các nhóm đối tượng nhạy cảm như trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và người có bệnh mạn tính hoặc miễn dịch yếu thường dễ bị tổn thương hơn trước tác hại của dầu ăn không an toàn:

• Với trẻ em: Dầu ăn chứa độc chất có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của não bộ, hệ thần kinh trung ương và hệ miễn dịch, từ đó gây chậm phát triển trí tuệ, dễ mắc các bệnh viêm nhiễm hoặc rối loạn hành vi.
• Với phụ nữ mang thai: Một số chất độc trong dầu bẩn có thể gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi, tăng nguy cơ sinh non, dị tật bẩm sinh hoặc sẩy thai.
• Với người bệnh nền và người cao tuổi: Việc tiêu thụ dầu kém chất lượng dễ khiến hệ miễn dịch suy yếu thêm, làm trầm trọng hơn các bệnh có sẵn như tiểu đường, tăng huyết áp, bệnh gan hoặc tim mạch, đồng thời làm giảm khả năng hồi phục sau bệnh hoặc phẫu thuật.

   Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Cơ quan An toàn thực phẩm châu Âu (EFSA) đều cảnh báo rằng: việc tiêu thụ dầu ăn không bảo đảm chất lượng là một trong những nguyên nhân âm thầm nhưng nguy hiểm, có thể dẫn tới ung thư, tổn thương gan, rối loạn nội tiết và các bệnh mạn tính không lây phổ biến hiện nay.

Người tiêu dùng cần làm gì để tự bảo vệ mình?

   Trong khi chờ các cơ quan chức năng xử lý triệt để, mỗi người tiêu dùng cần tự trang bị kỹ năng để không bị "đầu độc" mỗi ngày:

Mua dầu ăn từ thương hiệu uy tín, có truy xuất rõ ràng

• Chọn các sản phẩm đến từ những công ty lớn, có thương hiệu lâu năm trên thị trường và được người tiêu dùng tin tưởng.
• Ưu tiên bao bì có in đầy đủ thông tin: tên nhà sản xuất, địa chỉ, số công bố chất lượng, ngày sản xuất, hạn dùng.
• Tìm các sản phẩm có mã QR hoặc website cho phép truy xuất nguồn gốc rõ ràng từ nguyên liệu đến dây chuyền sản xuất.
• Mua hàng tại các siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch hoặc nhà phân phối chính hãng. Tránh xa các sản phẩm không nhãn mác rõ ràng, giá rẻ bất thường hoặc bán trôi nổi ngoài chợ, trên xe tải.

Chọn dầu ăn tại các cơ sở uy tín, các nhà phân phối chính hãng.

Từ chối sử dụng dầu ăn nghi vấn

• Không sử dụng dầu có dấu hiệu bất thường như: màu đục, chuyển nâu sẫm, mùi hắc, khét, có cặn hoặc nổi bọt bất thường khi chiên.
• Nếu ăn tại nhà hàng/quán ăn và phát hiện món ăn chiên có mùi lạ, dầu có màu sẫm, bọt nhiều, dễ dính tay – hãy thẳng thắn phản ánh với nhân viên hoặc quản lý để họ xem xét thay dầu mới.

Trang bị kiến thức nhận diện dầu ăn an toàn

• Dầu ăn chất lượng thường có màu vàng nhạt đến vàng trong, không mùi hoặc mùi nhẹ tự nhiên của loại dầu (như dầu đậu nành, dầu mè…).
• Sau khi chiên, dầu sạch ít đổi màu, không tạo cặn đen và không làm món ăn bị ám mùi khét.
• Có thể kiểm tra nhanh bằng cách nhỏ vài giọt dầu lên giấy thấm: nếu vết loang đều, trong, không để lại vệt màu sẫm bất thường và không có mùi khét thì có thể dùng.

Kiểm soát dầu ăn trong bếp ăn trường học, công ty

• Phụ huynh nên chủ động tìm hiểu nhà trường đang sử dụng đơn vị cung cấp suất ăn nào và yêu cầu công khai tên thương hiệu dầu ăn.
• Nếu có con nhỏ học bán trú, hãy trao đổi với phụ huynh khác hoặc giáo viên để cùng kiến nghị kiểm tra chất lượng bữa ăn.
• Nhân viên công ty hoặc người lao động cũng nên quan tâm đến dầu ăn tại bếp ăn tập thể. Nếu phát hiện dầu tái sử dụng nhiều lần, dầu đen hoặc có dấu hiệu ôi thiu, cần góp ý với ban quản lý.

   Một giọt dầu bẩn có thể là khởi đầu cho những căn bệnh đáng sợ. Là người tiêu dùng, chúng ta không chỉ cần tỉnh táo mà còn phải chủ động bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình bằng những lựa chọn thông minh và mạnh dạn lên tiếng trước sai phạm.