Nắng nóng diện rộng tại Việt Nam: Nguy cơ cho người mắc bệnh nền

   Việt Nam đang trải qua giai đoạn nắng nóng kéo dài và gay gắt, với nhiệt độ nhiều nơi vượt ngưỡng 40 °C, cảm giác oi bức lan rộng từ Bắc chí Nam. Nắng nóng không chỉ gây khó chịu mà còn là một mối đe dọa nghiêm trọng tới sức khỏe, đặc biệt với những người mang bệnh nền. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết tác động của nắng nóng đến sức khỏe nói chung và người bệnh nền, đồng thời đưa ra các khuyến nghị phòng tránh cụ thể, thiết thực.

Việt Nam bước vào đợt nắng nóng kỷ lục

   Hiện nay, nước ta đã chứng kiến các đợt nắng nóng kéo dài và gay gắt trên phạm vi cả nước. Ở miền Bắc và Bắc Trung Bộ, nhiệt độ tại nhiều tỉnh thành như Hòa Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh... thường xuyên vượt ngưỡng 38–40 °C, có nơi chạm ngưỡng 44 °C. Trong khi đó, các tỉnh miền Nam như TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương, Cần Thơ... ghi nhận cảm giác nhiệt lên đến 42–43 °C do kết hợp giữa nắng gắt và độ ẩm cao.

   Thống kê từ Tổng cục Khí tượng Thủy văn Việt Nam cho thấy, năm nay nắng nóng đến sớm, kéo dài hơn và dữ dội hơn so với trung bình nhiều năm. Bên cạnh nhiệt độ cao là độ ẩm thấp, gió khô nóng và chỉ số bức xạ tia UV vượt ngưỡng nguy hiểm vào nhiều thời điểm trong ngày.

   Hiện tượng thời tiết cực đoan này không chỉ khiến nhu cầu sử dụng điện, nước tăng vọt mà còn tạo áp lực lớn lên hệ thống y tế. Tại nhiều địa phương từ Bắc vào Nam, số ca nhập viện vì các vấn đề liên quan đến nắng nóng như say nắng, đột quỵ, mất nước, rối loạn điện giải và bệnh lý hô hấp đều tăng rõ rệt.

Nắng nóng gay gắt ảnh hưởng thế nào đến sức khỏe người dân?

   Tình trạng mất nước, rối loạn điện giải, giảm điều hoà thân nhiệt và căng thẳng nhiệt kéo dài có thể làm khởi phát nhiều tình trạng nguy hiểm như say nắng, tụt huyết áp, chóng mặt, kiệt sức và thậm chí đột quỵ do nhiệt.

    Đặc biệt, nhóm người có bệnh nền sẽ chịu ảnh hưởng nghiêm trọng hơn:

• Tiểu đường: Cơ thể người bệnh tiểu đường dễ bị mất nước do rối loạn chuyển hóa glucose. Khi trời nóng, mất nước làm tăng nồng độ glucose máu, đồng thời ảnh hưởng đến chức năng thận. Một số thuốc hạ đường huyết (như metformin, sulfonylurea) có thể gây mất nước hoặc rối loạn điện giải nếu không uống đủ nước.
• Suy giãn tĩnh mạch: Nhiệt độ cao gây giãn tĩnh mạch ngoại biên, làm máu lưu thông chậm hơn ở chân, dẫn đến phù nề, cảm giác nặng chân và tăng nguy cơ huyết khối. Việc mất nước còn làm máu đặc, tăng khả năng hình thành cục máu đông. Người ít vận động hoặc phải đứng lâu dưới trời nóng càng dễ bị ảnh hưởng.
• Hen suyễn, viêm phế quản mãn tính, COPD: Một nghiên cứu tại bảy tỉnh miền Bắc Việt Nam cho thấy mỗi khi nhiệt độ tăng 1°C trên ngưỡng trung bình, tỷ lệ nhập viện do bệnh hô hấp tăng 1.3%. Nắng nóng làm tăng nồng độ ozone và bụi mịn trong không khí, dễ kích thích đường thở, làm khởi phát cơn hen hoặc làm nặng lên triệu chứng ở người mắc COPD. Môi trường nóng ẩm kèm ô nhiễm cũng là tác nhân phổ biến gây suy hô hấp.

Nắng nóng làm tăng nồng độ ozone và bụi mịn trong không khí.

• Gút: Mất nước do nắng nóng làm tăng nồng độ axit uric trong máu, từ đó làm khởi phát hoặc làm nặng thêm các cơn gút cấp. Ngoài ra, nhiệt độ cao còn gây giảm lưu lượng máu đến thận, ảnh hưởng khả năng đào thải acid uric. Người mắc gút trong mùa hè dễ tái phát nếu không đảm bảo uống đủ nước và kiểm soát chế độ ăn.
• Viêm đại tràng, hội chứng ruột kích thích (IBS): Stress nhiệt, thay đổi chế độ ăn uống và rối loạn giấc ngủ trong các đợt nóng kéo dài có thể là yếu tố kích hoạt cơn đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón ở người mắc bệnh đại tràng. Việc uống nước không đều hoặc ăn các thực phẩm lạnh, nhiều đường, thiếu chất xơ cũng làm trầm trọng thêm triệu chứng.
• Trẻ em và người cao tuổi: Đây là hai nhóm dễ bị tổn thương nhất. Trẻ nhỏ có hệ thần kinh và cơ chế điều nhiệt chưa hoàn thiện, còn người cao tuổi lại giảm cảm giác khát, giảm khả năng đổ mồ hôi và chức năng tim mạch. Theo WHO, tỷ lệ tử vong do sốc nhiệt cao nhất thường rơi vào hai nhóm này trong các đợt nắng nóng gay gắt.
• Sức khỏe tâm thần và mất ngủ: Nhiệt độ ban đêm cao kéo dài khiến cơ thể khó phục hồi, làm gián đoạn giấc ngủ và gây mệt mỏi mãn tính. Tình trạng mất ngủ do nóng không chỉ ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc, học tập mà còn làm tăng nguy cơ lo âu, cáu gắt và trầm cảm. Theo nghiên cứu, khi nhiệt độ ban đêm tăng thêm 1 °C, thời lượng ngủ trung bình có thể giảm khoảng 3–5 phút, đặc biệt ở người lớn tuổi và người có hoàn cảnh kinh tế khó khăn. Ở người có bệnh nền, giấc ngủ kém còn làm suy giảm khả năng hồi phục và kiểm soát bệnh.

Người dân phải làm gì để bảo vệ sức khỏe khi nắng nóng gay gắt kéo dài?

   Trong điều kiện thời tiết nắng nóng kéo dài, người dân - đặc biệt là những ai đang sống chung với bệnh mãn tính - cần chủ động thực hiện các biện pháp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe, như:

• Uống đủ nước:Uống đủ 1,5 - 2 lít nước, đặc biệt nếu phải làm việc, hoạt động ngoài trời, không đợi đến khi khát mới uống. Với người ra nhiều mồ hôi, nên bổ sung thêm nước điện giải tự nhiên hoặc viên bù khoáng theo hướng dẫn.
• Giữ mát cơ thể và không gian sống: Ưu tiên ở trong nhà có quạt, điều hòa hoặc nơi có bóng râm, thông thoáng. Tránh ra đường trong khoảng từ 10 giờ sáng đến 3 giờ chiều. Mặc đồ sáng màu, thoáng mát, thấm hút tốt.
• Chế độ ăn hợp lý: Ăn đủ bữa, tăng cường rau xanh, trái cây chứa nhiều nước như dưa hấu, cam, bưởi... Hạn chế thức ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ và đồ uống có cồn.

Đặc biệt với những người mắc bệnh nền:

• Tiểu đường, bệnh tim mạch: Kiểm tra đường huyết, huyết áp đều đặn. Điều chỉnh liều thuốc nếu có dấu hiệu tụt huyết áp, mệt mỏi, chóng mặt bất thường. Không tự ý ngưng thuốc mà cần hỏi ý kiến bác sĩ.
• Suy giãn tĩnh mạch, gút: Tránh đứng/ngồi lâu, nên gác chân cao khi nghỉ ngơi. Duy trì uống đủ nước để giảm nguy cơ kết tinh urat. Hạn chế rượu bia và nội tạng động vật trong thời gian nắng nóng.
• Bệnh hô hấp (hen, COPD): Tránh ra đường vào giờ cao điểm nắng nóng và ô nhiễm. Nếu thấy khó thở tăng, cần nghỉ ngơi ngay và theo dõi sát triệu chứng.
• Bệnh đại tràng: Duy trì chế độ ăn dễ tiêu, chia nhỏ bữa. Tránh thực phẩm lạnh sâu (đá bào, kem), uống đủ nước để hỗ trợ nhu động ruột.
• Trẻ em và người già: Không để trẻ chơi ngoài trời khi trời nắng gắt. Luôn có người lớn giám sát. Người già nên có máy đo huyết áp, theo dõi tình trạng phù chân, nhịp tim. Đưa đến cơ sở y tế ngay nếu có dấu hiệu sốc nhiệt.

Người dân cần uống đủ nước khi trời nắng nóng.

   Nắng nóng gay gắt tại Việt Nam không chỉ là hiện tượng thời tiết nhất thời mà đã trở thành mối đe dọa thường trực với sức khỏe cộng đồng, nhất là nhóm người có bệnh nền. Hy vọng bài viết này giúp bạn đọc hiểu đúng và chủ động thực hiện các biện pháp phòng tránh để bảo vệ bản thân và gia đình vượt qua mùa hè an toàn và khỏe mạnh.