Ở tuổi 50 hay 60, nhiều người vẫn nghĩ rằng “bỏ thuốc giờ cũng chẳng còn ý nghĩa gì”. Sau ngần ấy năm, những tổn thương trong cơ thể – đặc biệt là ở não – tưởng như đã được định hình.
Nhưng nghiên cứu mới công bố trên The Lancet Healthy Longevity lại cho thấy một kết quả đáng ngạc nhiên: Ngay cả khi dừng hút ở giai đoạn muộn, bộ não vẫn phản ứng tích cực – tốc độ lão hóa nhận thức có thể chậm lại rõ rệt.
Nghiên cứu: Bỏ thuốc tuổi trung niên vẫn giúp bảo vệ não bộ, tư duy
Câu hỏi “Liệu bỏ thuốc ở tuổi 50, 60 còn mang lại ích lợi gì cho não?” đã được nhóm khoa học của University College London (UCL) giải đáp trong nghiên cứu vừa công bố trên The Lancet Healthy Longevity.
Công trình này phân tích dữ liệu của 9.436 người từ 40 tuổi trở lên – tuổi trung bình 58 – đến từ 12 quốc gia gồm Anh, Mỹ và nhiều nước châu Âu. Nguồn dữ liệu đến từ ba nghiên cứu lão hóa hàng đầu thế giới: English Longitudinal Study of Ageing (ELSA), Health and Retirement Study (HRS) và Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe (SHARE).
Các tình nguyện viên được chia thành hai nhóm: nhóm tiếp tục hút thuốc và nhóm đã bỏ hút, và được theo dõi liên tục trong 12 năm – gồm 6 năm trước và 6 năm sau khi họ dừng hút.
Để đánh giá sức khỏe não, nhóm nghiên cứu sử dụng hai bài kiểm tra chuẩn quốc tế:
- Bài kiểm tra trí nhớ (memory test) – đo khả năng ghi nhớ và gợi lại thông tin, phản ánh chức năng vùng hồi hải mã (hippocampus).
- Bài kiểm tra khả năng nói trôi chảy (verbal fluency) – yêu cầu người tham gia nói ra càng nhiều từ cùng chủ đề càng tốt trong 1 phút, thể hiện tốc độ phản ứng và khả năng tư duy linh hoạt của vỏ não trán.
Kết quả ra sao?
Trước khi bỏ thuốc, tốc độ suy giảm trí nhớ và khả năng ngôn ngữ ở hai nhóm gần như tương đương. Nhưng sau khi bỏ, sự khác biệt xuất hiện rõ ràng:
- Ở nhóm bỏ thuốc, khả năng nói trôi chảy giảm chậm hơn 50 % so với người vẫn hút.
- Tốc độ giảm trí nhớ cũng chậm hơn khoảng 20 %.
Nếu quy đổi ra “tuổi của não”, thì người bỏ thuốc mỗi năm giữ lại được 4 – 6 tháng tuổi não so với người vẫn hút. Nghĩa là chỉ sau vài năm, bộ não của họ “trẻ hơn” vài tuổi sinh học.
Theo nhóm nghiên cứu, đây là bằng chứng thuyết phục rằng việc dừng hút thuốc, dù muộn, vẫn đủ để làm chậm quá trình lão hóa thần kinh. Bộ não – tưởng chừng đã chịu tổn thương không thể đảo ngược – vẫn có khả năng hồi phục nhất định nếu bạn kịp dừng lại.
Vì sao bỏ thuốc giúp não “già chậm lại”?
Hút thuốc không chỉ khiến phổi đen đi – nó làm hỏng cả “hệ thống điện” tinh vi của não bộ. Các nhà khoa học đã chỉ ra bốn cơ chế chính lý giải vì sao việc bỏ thuốc lại giúp cải thiện chức năng nhận thức rõ rệt đến vậy.
Giảm thiếu oxy cho não
Khi bạn hút thuốc, nicotine khiến mạch máu co lại còn carbon monoxide (CO) chiếm chỗ oxy trong máu. Não – cơ quan tiêu thụ tới 20 % lượng oxy cơ thể – bắt đầu “đói dưỡng khí”. Tế bào thần kinh hoạt động kém, phản xạ chậm, trí nhớ giảm.
Sau khi bỏ thuốc, chỉ vài tuần, lượng CO trong máu giảm mạnh, oxy lên não tăng trở lại. Các vùng não vốn “thiếu máu” được hồi phục lưu lượng tuần hoàn, giúp bạn tỉnh táo và tập trung hơn.
Giảm viêm và stress oxy hóa
Khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó hàng trăm chất gây viêm và gốc tự do. Chúng làm tổn thương ty thể – “nhà máy năng lượng” của tế bào thần kinh – và kích hoạt phản ứng viêm mạn tính trong mô não.
Khi bạn dừng hút, phản ứng viêm giảm, stress oxy hóa lắng xuống. Các tế bào thần kinh được “nghỉ ngơi” và có điều kiện tự phục hồi, kết nối thần kinh (synapse) trở nên ổn định hơn.
Hút thuốc lá làm tổn thương não.
Ổn định mạch máu nhỏ và chất trắng
Nhiều ảnh chụp MRI cho thấy người hút thuốc lâu năm có các “vết sẹo” nhỏ trong chất trắng (white matter lesions) – các tổn thương vi mạch khiến việc truyền tín hiệu thần kinh chậm hơn.
Bỏ thuốc giúp quá trình tổn thương này dừng lại, thậm chí một phần được hồi phục, giữ cho đường truyền giữa các vùng não thông suốt hơn.
Tăng khả năng tạo kết nối mới của não
Khi các yếu tố viêm và thiếu oxy giảm, bộ não lấy lại “độ dẻo thần kinh” (neuroplasticity) – khả năng tạo ra kết nối mới giữa các tế bào thần kinh. Đây là nền tảng cho việc học hỏi, ghi nhớ và phản ứng linh hoạt – những năng lực mà tuổi trung niên thường thấy mình đang đánh mất.
Người hút thuốc nên làm gì để bảo vệ trí não?
Quyết định bỏ thuốc ngay hôm nay
Để hạn chế tác hại của thuốc lá trên não bộ, người hút thuốc cần dừng lại càng sớm càng tốt, bởi mỗi ngày tiếp tục là thêm một ngày não phải chịu tổn thương do giảm oxy và viêm mạn tính. Khi ngừng hút, cơ thể bắt đầu phục hồi, tốc độ lão hóa nhận thức chậm dần, và trí nhớ cùng sự minh mẫn được bảo vệ lâu hơn.
Thay đổi lối sống sinh hoạt
Bên cạnh bỏ thuốc, bạn hãy lưu ý một số lối sống sau:
- Vận động thường xuyên: ít nhất 150 phút/tuần; tăng máu và oxy lên não, kích thích tạo nơron mới.
- Ăn uống kiểu Địa Trung Hải: nhiều rau xanh, cá, ngũ cốc nguyên hạt, dầu ô liu; hạn chế thịt đỏ, đồ chiên rán.
- Ngủ đủ và sâu: 7–8 giờ mỗi đêm để não dọn dẹp độc tố và củng cố trí nhớ.
- Rèn luyện trí não: đọc sách, học kỹ năng mới, giao tiếp xã hội – giữ cho các kết nối thần kinh luôn được “tập thể dục”.
Bạn hãy nhớ rằng, bỏ thuốc là bản lĩnh để sống tỉnh táo và chủ động.
Có thể thấy rằng, việc bỏ thuốc, dù ở tuổi trung niên, vẫn đủ để làm chậm bước lão hóa của não, giữ cho tư duy sáng rõ và trí nhớ bền lâu hơn. Đó không chỉ là lựa chọn cho sức khỏe – mà là cách bạn gìn giữ bản lĩnh và sự tỉnh táo để tiếp tục làm chủ cuộc đời mình.
.jpg)
.png)
(1).jpg)
