Nguy cơ thuyên tắc mạch do sử dụng thuốc tránh thai

   Nhiều phụ nữ lựa chọn thuốc tránh thai với suy nghĩ rằng đây là một biện pháp an toàn và hoàn toàn vô hại. Tuy nhiên, nếu dùng thuốc tránh thai kéo dài có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng. Trường hợp một phụ nữ tại TP.HCM suýt tử vong do thuyên tắc phổi gần đây là lời nhắc nhở rõ ràng rằng: mỗi biện pháp tránh thai cần được sử dụng đúng cách, phù hợp với sức khỏe từng người.

Người phụ nữ nguy kịch sau 10 năm dùng thuốc tránh thai

   Ngày 17/8/2025, Bệnh viện Nhân dân 115 (TP.HCM) tiếp nhận một bệnh nhân nữ, 45 tuổi, nhập viện trong tình trạng sốc nặng: khó thở dữ dội, đau ngực, choáng váng, tụt huyết áp. Các xét nghiệm tim mạch cho thấy tim phải bị quá tải cấp tính – dấu hiệu điển hình của thuyên tắc phổi nguy cơ cao.

   Điều đáng chú ý, bệnh nhân này có tiền sử sử dụng thuốc tránh thai phối hợp trong suốt hơn 10 năm liên tục. Bên cạnh đó, công việc là công nhân may buộc phải ngồi lâu hàng giờ, làm gia tăng tình trạng máu lưu thông chậm ở chi dưới – yếu tố thuận lợi hình thành cục máu đông trong tĩnh mạch.

   Sau hội chẩn liên khoa, bệnh nhân được chẩn đoán sốc tắc nghẽn do thuyên tắc phổi cấp tính kèm huyết khối tĩnh mạch khoeo hai bên. Đội ngũ bác sĩ quyết định truyền thuốc tiêu sợi huyết để làm tan cục máu đông. Chỉ sau khoảng một giờ, tình trạng bệnh nhân cải thiện rõ rệt: tỉnh táo, hết khó thở, huyết áp ổn định và tim phải hoạt động tốt hơn.

    Bệnh nhân may mắn được cứu sống, nhưng các bác sĩ nhấn mạnh rằng đây không phải là trường hợp hiếm gặp. Thuốc tránh thai phối hợp, vốn được nhiều phụ nữ tin tưởng sử dụng lâu dài, thực chất có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông trong lòng mạch. Khi những cục máu đông này di chuyển lên phổi, hậu quả là thuyên tắc phổi – một biến chứng nguy hiểm có thể gây tử vong chỉ trong vài phút nếu không cấp cứu kịp thời.

    Theo cảnh báo từ chuyên khoa tim mạch – hồi sức, nguy cơ này càng cao ở phụ nữ trên 40 tuổi, hút thuốc lá, béo phì, ít vận động hoặc có bệnh lý nền về tim mạch và rối loạn đông máu. Điểm đáng lo ngại là nhiều người vẫn coi thuốc tránh thai như một biện pháp “an toàn tuyệt đối”, nên sử dụng liên tục trong nhiều năm. Các bác sĩ khẳng định: không có loại thuốc nội tiết nào hoàn toàn vô hại, và việc lựa chọn biện pháp tránh thai cần được cá nhân hóa dưới sự hướng dẫn chặt chẽ của nhân viên y tế.

Nguy cơ thuyên tắc phổi và huyết khối tĩnh mạch sâu

Estrogen – “con dao hai lưỡi” trong thuốc tránh thai

    Thuốc tránh thai phối hợp chứa hai loại hormone: estrogen và progestin. Estrogen chính là thành phần giúp ngăn rụng trứng hiệu quả, nhưng đồng thời cũng làm thay đổi cơ chế đông máu: tăng nồng độ các yếu tố đông máu, giảm protein chống đông tự nhiên. Kết quả là nguy cơ hình thành cục máu đông trong lòng tĩnh mạch tăng lên.

    Các nghiên cứu quốc tế đã chỉ ra: Nguy cơ huyết khối tĩnh mạch (VTE) ở phụ nữ dùng thuốc phối hợp cao gấp 3 – 5 lần so với người không dùng. Đặc biệt, khi cộng thêm yếu tố nguy cơ khác (hút thuốc, thừa cân, công việc đòi hỏi phải giữ cơ thể ở 1 tư thế lâu, bệnh tim mạch), nguy cơ tăng lên đáng kể.

Khi nào nguy cơ cao nhất?

• Trong năm đầu tiên sử dụng hoặc khi bắt đầu lại sau một thời gian ngưng sử dụng, nguy cơ VTE tăng mạnh.
• Dùng kéo dài trên 5 – 10 năm, kết hợp cùng tuổi cao hơn và lối sống ít vận động, rủi ro biến chứng trở nên rõ rệt.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ huyết khối

• Ngồi lâu, ít vận động: máu dồn xuống chi dưới, lưu thông chậm, dễ tạo cục máu đông.
• Hút thuốc lá: tăng nguy cơ gấp đôi khi kết hợp với thuốc tránh thai chứa estrogen.
• Béo phì, tuổi >40, bệnh nền tim mạch: làm rối loạn lưu thông máu, tăng áp lực lên hệ tuần hoàn.
• Yếu tố di truyền: người mang đột biến gen đông máu (như yếu tố V Leiden) có nguy cơ VTE cao gấp 10 lần so với người bình thường nếu dùng thuốc tránh thai phối hợp.

Ngồi lâu, ít vận động là một yếu tố làm tăng nguy cơ huyết khối.

Phòng tránh nguy cơ: Những lưu ý quan trọng cho phụ nữ

Những ai không nên dùng thuốc tránh thai hàng ngày

   Phụ nữ trên 40 tuổi, hút thuốc lá, béo phì, có tiền sử bệnh tim mạch hoặc huyết khối, thường không được khuyến nghị dùng thuốc chứa estrogen.

Theo dõi và nhận diện sớm dấu hiệu cảnh báo

   Trong quá trình sử dụng, phụ nữ cần để ý các triệu chứng sau:

• Đau, sưng, nóng đỏ ở chân (đặc biệt một bên) → dấu hiệu của huyết khối tĩnh mạch sâu.
• Đột ngột khó thở, đau ngực, ho ra máu, choáng váng → có thể là thuyên tắc phổi.
• Đau đầu dữ dội, mờ mắt, yếu liệt nửa người → dấu hiệu tai biến mạch máu não.
• Gặp các biểu hiện này, cần ngừng thuốc ngay và đến bệnh viện cấp cứu.

Thay đổi lối sống để giảm nguy cơ

Bên cạnh đó, một lối sống khỏe mạnh cũng rất quan trọng. Bạn nên:

• Ngưng hút thuốc lá: yếu tố nguy cơ số một khi dùng thuốc tránh thai phối hợp.
• Duy trì vận động: tránh ngồi lâu liên tục; trong công việc văn phòng hoặc dây chuyền, nên đứng dậy vận động sau mỗi 1–2 giờ.
• Kiểm soát cân nặng, ăn uống lành mạnh: giúp giảm gánh nặng tuần hoàn và hạn chế nguy cơ rối loạn đông máu.

Ngừng thuốc khi có chỉ định

   Trong một số tình huống, như chuẩn bị phẫu thuật, phải nằm viện dài ngày hoặc khi xuất hiện yếu tố nguy cơ mới, bác sĩ có thể yêu cầu ngưng thuốc tránh thai nội tiết để phòng ngừa huyết khối. Khi đó, cần phối hợp chuyển sang biện pháp tránh thai tạm thời khác, an toàn hơn.

Biện pháp tránh thai không nội tiết

   Phụ nữ hoàn toàn có thể sử dụng những biện pháp tránh thai không chứa nội tiết để đảm bảo sức khỏe khi phải dùng kéo dài: như bao cao su hay màng phim tránh thai VCF.

   Thuyên tắc phổi do sử dụng thuốc tránh thai phối hợp là biến chứng hiếm gặp nhưng hoàn toàn có thể xảy ra, đặc biệt khi dùng kéo dài và có kèm yếu tố nguy cơ. May mắn là phụ nữ ngày nay có nhiều phương án tránh thai an toàn hơn, không chứa nội tiết. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về thuốc tránh thai, từ đó có sự lựa chọn phù hợp.