Tăng men gan do lạm dụng thuốc hạ sốt paracetamol

   Paracetamol (acetaminophen) là một loại thuốc hạ sốt rất phổ biến, được xem là tương đối an toàn so với các thuốc khác cùng nhóm. Tuy nhiên, nếu sử dụng paracetamol một cách tùy tiện, bệnh nhân hoàn toàn có thể gặp biến chứng, thậm chí là nguy hiểm đến tính mạng.

Tăng men gan do lạm dụng thuốc hạ sốt paracetamol.

Tăng men gan do lạm dụng thuốc hạ sốt paracetamol

   Paracetamol được xem là một loại thuốc có tính an toàn cao, ít tác dụng phụ khi được sử dụng đúng liều lượng và đúng cách, nhưng việc lạm dụng Paracetamol có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là trên gan.

    Như trường hợp của anh Nam, 42 tuổi, có triệu chứng sốt cao, đau đầu, mệt trong suốt 1 tuần nhưng không đi khám mà liên tục dùng paracetamol để hạ sốt. Anh Nam cho biết cứ lên cơn sốt là anh uống thuốc, chính anh cũng không thể nhớ rõ đã mình dùng bao nhiêu lần paracetamol dạng sủi.

    Cuối cùng, sau 1 tuần, bệnh trở nặng, người đàn ông phải nhập viện để điều trị. Bác sĩ cho biết phổi của người bệnh bị tổn thương đông đặc do viêm, men gan tăng cao. Theo bác sĩ, người bệnh có dấu hiệu lạm dụng paracetamol thời gian dài để giảm sốt dẫn tới tổn thương gan, biểu hiện là tăng men gan.

   Trước đó, vào hồi đầu năm nay, đã có trường hợp một bệnh nhi 12 tháng tuổi bị ngộ độc paracetamol dẫn đến viêm gan, rối loạn đông máu.

   Được biết, bé trai cân nặng 11kg, ba ngày trước khi nhập viện, bệnh nhi sốt cao 39 độ C, người nhà cho uống thuốc paracetamol liều 400mg/lần, liên tục trong ba ngày. Bé nhập viện trong tình trạng lơ mơ, quấy khóc, sốt cao, nôn nhiều. Qua thăm khám và xét nghiệm, bác sĩ kết luận trẻ bị viêm gan cấp với chỉ số men gan tăng rất cao, kèm theo rối loạn đông máu. Theo bác sĩ, liều mà người nhà cho uống là quá định mức, gây ngộ độc. Với lứa tuổi và cân nặng của bệnh nhi, liều dùng paracetamol của trẻ 10-15 mg/kg cho một lần uống và tối đa không quá 60 mg/kg trong một ngày. Bé đã được bác sĩ cấp cứu và điều trị giải độc.

   Hai trường hợp trên không phải là trường hợp ngộ độc Paracetamol dẫn đến tổn thương gan hiếm gặp. Ở Việt Nam, ngộ độc cấp Paracetamol đã trở thành nguyên nhân ngộ độc thường gặp và chủ yếu do lạm dụng thuốc, dẫn tới quá liều mà không biết khi giảm đau, hạ sốt tại nhà.

   Ngộ độc paracetamol thường xảy ra ở trẻ em, khi trẻ dùng quá liều như đau bụng, nôn mửa, mặt xanh tái, khó thở,... Trong trường hợp này, trẻ cần được cấp cứu kịp thời nếu không rất nguy hiểm. Đối với người lớn, thường ngộ độc cấp xảy ra ít hơn, chủ yếu ngộ độc trường diễn, đặc biệt đối với người có bệnh gan, nghiện rượu, sốt rét và các dấu hiệu ngộ độc cũng tương tự như ở trẻ em nhưng đôi khi không rõ rệt.

Paracetamol là gì? Tại sao Paracetamol lại gây tổn thương gan?

Paracetamol còn được gọi là acetaminophen hoặc N-acetyl-p-aminophenol, là một loại thuốc được dùng phổ biến trên thế giới và ở Việt Nam với mục đích hạ sốt và giảm đau mà không cần bác sĩ kê đơn.

   Hiện ở Việt Nam, paracetamol được biết đến qua các loại thuốc như Hapacol, Panadol, Paracetamol, Efferalgan hoặc Tylenol,... Chính sự đa dạng này là một trong những nguyên nhân thường gặp khiến người bệnh dùng quá liều paracetamol, gây ngộ độc và tổn thương đến gan.

Paracetamol có nhiều loại biệt dược khác nhau, khiến người bệnh dễ dùng quá liều.

    Theo các chuyên gia, khi vào cơ thể, paracetamol được hấp thu vào máu và chuyển hóa qua gan thành nhiều chất, trong đó khoảng 4% paracetamol biến thành chất N-acetylbenzoquinonimin có hại cho gan. Thông thường, khi paracetamol đến gan, gan sẽ huy động glutathione đến trung hòa. Nhưng khi chúng ta sử dụng paracetamol quá liều, vượt ngưỡng chịu đựng của gan thì gan không thể huy động đủ lượng glutathione để trung hòa lượng paracetamol thừa đó được, khiến chất độc hại cho gan tăng lên làm nguy hiểm cho gan.

   Thuốc ở dưới dạng bào chế viên uống, tiêm truyền hay sử dụng ngoài da có thể gây độc cho gan ở các mức độ khác nhau. Biểu hiện bệnh thường xuất hiện trong vòng 5-90 ngày sau khi dùng thuốc. Triệu chứng dễ nhận thấy là vàng da, chán ăn, mệt mỏi, đau tức hạ sườn phải, buồn nôn, sốt, tiêu chảy, ngứa, phát ban…

Làm sao để phòng tránh tổn thương gan do paracetamol?

Để tránh tổn thương gan do thuốc, người bệnh lưu ý một số điều sau:

• Tuân thủ hướng dẫn: Chỉ sử dụng Paracetamol theo hướng dẫn của nhà sản xuất hoặc theo chỉ định của bác sĩ. Không tự ý thay đổi liều lượng thuốc khi chưa có ý kiến từ bác sĩ điều trị. Trong trường hợp dùng Paracetamol không kê đơn, bạn cần lưu ý liều dùng paracetamol hàng ngày tối đa cho người lớn và trẻ em là 10 - 15mg/kg, được khuyến cáo sử dụng cách nhau ít nhất 4 - 6 giờ và không được vượt quá 5 liều trong 24h. Người lớn không nên dùng paracetamol quá 10 ngày và trẻ em quá 5 ngày, trừ khi có chỉ định của bác sĩ.
• Tránh kết hợp các sản phẩm chứa Paracetamol: Nhiều loại thuốc như thuốc trị ho, giảm đau và hạ sốt cũng có thể chứa Paracetamol. Khi kết hợp các loại thuốc này với nhau, bạn có thể vô tình sử dụng quá liều Paracetamol. Do đó, bạn nên đọc kỹ thành phần của thuốc và hỏi ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi dùng.
• Nếu có triệu chứng bất thường khi dùng thuốc cần thông báo cho bác sĩ ngay. Trường hợp gan bị tổn thương do thuốc, người bệnh cần ngừng thuốc, tránh uống rượu, không hút thuốc lá.
• Luôn chú ý đến các loại thuốc khác đang sử dụng tránh tương tác có hại (đặc biệt một số thuốc chữa bệnh lao hoặc động kinh làm tăng độc tính của paracetamol), hoặc thể trạng của người bệnh dễ bị ngộ độc paracetamol (như người lạm dụng rượu, gầy yếu, suy nhược, ăn kém, nhiễm trùng nặng,...).
• Bà mẹ đang cho con bú, khi dùng thuốc phải có sự tư vấn của bác sĩ điều trị.
• Để thuốc ngoài tầm thấy và tầm với của trẻ, tốt nhất nên cất giữ thuốc trong tủ có khóa an toàn.

Nên cẩn trọng khi sử dụng thuốc hạ sốt cho trẻ.

   Trên đây là một số lưu ý khi sử dụng paracetamol để tránh gây tổn thương gan. Người dân cần nâng cao nhận thức trong việc dùng thuốc paracetamol nói riêng và các loại thuốc khác nói chung. Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết